سید حسین نصر از اندیشمندان ایرانی عصر جدید است که سالهاست از لزوم بازگشت به خویشتن و احیای سنت میگوید و در زندگی سیاسی و فکری خود همواره ضد تجدد و مدرنیته عمل کرده و قلم زده است. اما زیست شخصی او منتفع از آثار مدرنیته است و افکارش تاب چندانی در برابر نقد ندارد. از منظر نصر، مظاهر تکنولوژی و تمدن جدید شیطانی و باطلاند. او در خاطراتش میگوید یکی از افتخاراتش این است که از کامپیوتر استفاده نمیکند و تا میتواند از مظاهر تکنولوژی دوری میکند. نکته عجیب، اما این است که نصر با چنین پشتوانه نظری رییس دانشگاه صنعتی شریف میشود!
آیت الله سید حسن مدرس را میتوان میراثدار شیخ فضل الله نوری دانست. زندگی سیاسی پرفراز و نشیب مدرس نشانگر گرایش او به سیاسی کردن دین و دینی کردن سیاست، در واقع فقهی کردن آن، است. مدرس همانطور که در جمله مشهور خود گفت سیاست ما عین دیانت ماست و دیانت ما عین سیاست ما زندگی کرد و جان مایه تلاشها و آموزههای سیاسی او حکومت مبتنی بر شرع اسلام بود. مدرس را میتوان میانجی تاریخی سیاسی اصلی میان دو روحانی ساستمدار دانست؛ شیخ فضل الله نوری و آیت الله خمینی.
محمدعلی فروغی از تاثیرگذارترین روشنفکران ایران است. فعالیتهای او از عرصه نظری فراتر میرود و وزارت و وکالت مناصب دولتی را نیز شامل میشود. فروغی در طول زندگانی سیاسی خود سه بار نخستوزیری، یک بار کفیل نخستوزیری، یک بار رییس مجلس شورای ملی، پانزده بار وزیر امور خارجه، دارایی، جنگ، عدلیه، اقتصاد ملی، یک بار سفیر، وزیر دربار، رییس جامعه ملل، رییس مدرسه عالی حقوق و بالاخره رییس دیوان عالی کشور بوده است. طرفدارانش او را بنیانگذار علوم انسانی در ایران و مردی عملگرا میدانند و منتقدانش او را همکاسه استبداد.
رجبعلی منصور مشهور به منصور الملک نخست وزیر دوران پهلوی بود که نام او در تاریخ بیشتر به خاطر گرفتن حق دلالی در قراردادهای مختلف ثبت شده است. درباره او میگویند او احتمالا اولین کسی است که به پهلویها گرفتن پورسانت را آموخته است. منصور پس از متین دفتری به وزارت رسید و با حمله متفقین به ایران، به یکسال نرسیده برکنار شد و محمدعلی فروغی نخست وزیر مقتدر پهلوی به جای او منصوب شد. زندگی و اقدامات رجبعلی منصور را در این گزارش بخوانید.
شیخ خزعل از مشاهیر قوم عرب ایران و از چهرههای پیچیده تاریخ است که تقریبا نگاهی میانه به او وجود ندارد؛ برخی او را به خاطر نزدیک شدن به انگلستان خائن میخوانند و حامیان او معتقدند او نماد دوران طلایی عربهای ایران است که توانست استقلال آنها را حفظ کند و نزدیک شدن او به انگلستان تنها توافقی استراتژیک بوده نه موضوعی ایدئولوژیک، بنابراین از این منظر اتهام انگلیسی بودن او بدون در نظر گرفتن شرایط تاریخی یک تالی فاسد دارد؛ اگر چنین تحلیلی درست باشد، تمام توافقات ایران با دولتهای خارجی در هر زمانی وطن فروشی بوده است.
احمد متین دفتری نخست وزیر دوران رضا شاه پهلوی بود که البته مورد غضب او قرار گرفت و به زندان افتاد و سپس تبعید شد. او در سیاست بمیراث خاصی از خود به یادگار نگذاشته اما در رشته تخصصی خودش یعنی حقوق میراثهای ماندگاری به یادگار گذاشته است. با این حال آنچه از به یاد مانده، حضور او در عرصههای سیاسی همچون نخست وزیری و حضور مجلس سنا بوده است.
نصرت الدوله فیروز پنج بار مقام وزارت را بهدست آورد. در کابینه وثوق الدوله دو بار وزیر عدلیه و یک بار وزیر امور خارجه شد، در کابینه سردار سپه مدتی وزیر عدلیه بود و سپس وزیر مالیه شد. از طرفی، سه دوره نمایندگی مجلس را هم در کارنامه خود یدک میکشید. از اینرو نصرت الدوله خود را از هر جهت شایسته پست رییس الوزرایی میدانست. فیروز فیروز بیش از هر چیز به خاطر قرارداد ۱۹۱۹ به شهرت رسیده زیرا به عنوان وزیر امور خارجه یکی از سه امضاکنندهٔ قرارداد بود. فیروز همچنین مبتکر صدور شناسنامه در ایران بوده است. زندگی او اما پایان خوشایندی نداشت و به دستور رضا شاه پهلوی کشته شد.
تیمسار نادر جهانبانی یکی از مشهورترین نظامیان تاریخ ایران است که در عصر محمد رضا شاه پهلوی معاون فرمانده نیروی هوایی ارتش و بنیانگذار آکروجت ایران بود. جهانبانی ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در پست نیروی هوایی دوشانتپه توسط نیروهای جمهوری اسلامی دستگیر شد و درست یکماه بعد در ۲۲ اسفند به حکم صادق خلخالی در زندان قصر تیرباران شد. جهانبانی در دهن ایرانیان جایگاهی فراتر از یک نظامی معمولی یافته و برای عدهای تبدیل به اسطوره شده است. رویداد۲۴ در گزارش چهرههای خود از مشاهیر ایران، زندگی او را بررسی کرده است.
عباس امیر انتظام از نیروهای ملی مذهبی نزدیک به مهندس مهدی بازرگان بود که رکورددار زندان سیاسی در جمهوری اسلامی است. پیش از او بیشترین زمان زندان متعلق به صفر قهرمانیان پیش از انقلاب بوده است. امیر انتظام با ادعای دانشجویان پیرو خط امام متهم به جاسوسی شد و سالهای زیادی از عمرش را در زندان گذراند. دانشجویان تسخیر کننده سفارت آمریکا بعدها که از قدرت کنار گذاشته شدند، اعتراف کردند که کارشان اشتباه بوده است.
تیمور بختیار از مشاهیر ایران و اولین رئیس ساواک در حکومت محمدرضا شاه پهلوی بود که در دوره ریاست او شدیدترین روشهای شکنجه مرسوم شد. حکومت با همین شیوه توانست مخالفان خود از جمله فداییان اسلام و حزب توده را قلع و قمع کند. در سالهای بعد جوانان حزب توده که به سیاستهای انفعالی و غیر اصولی حزب انتقاد داشتند، سازمان چریکهای فدایی خلق را تشکیل دادند و بخشی از جوانانی که به مشی فداییان معتقد بودند، سازمان مجاهدین خلق را تاسیس کردند. هر دو این سازمان نقش اساسی در مبارزه علیه حکومت پهلوی ایفا کردند.
فریدون گله از مشاهیر ایران و کارگردانان بزرگ سینماست که برای نخستین بار تضاد طبقاتی را در فیلمفارسیهای دوره خود به نمایش در آورد.
ارنستو چه گوارا معروف به «فرمانده» از مشاهیر جهان و مبازران انقلابی سرشناس قرن بیستم بود. با وجود شهرت بسیار چه گوارا، اندیشهها و ایدههای اقتصادی او عموما ناشناخته باقی ماندهاند. رویداد۲۴ در گزارش چهرههای خود، نزدیکی دیدگاههای اقتصادی او را به جنبش استالینیستی آشکار میکند.
همه ما ایدههای کلیای درباره چهره واقعی برخی شخصیتهای تاریخی نظیر نفرتیتی، ژولیوس سزار یا جرج واشنگتن داریم که ناشی از نقاضیها یا مجسمههایی است که در زمان حیات آنها تصویر یا مجسم شده است. اما عمدتا در این تصاویر هنرمندان فیلترهایی به همراه داشته است.
در ۱۸ تیر سال ۱۳۷۸ حادثه کوی دانشگاه در تهران اتفاق افتاد. جمعی از دانشجویان در اعتراض به توقیف روزنامه سلام که جزئیانی از قتلهای زنجیرهای را افشا کرده بود، مقابل دانشگاه تحصن کردند، اما این اعتراض به خشونت کشیده شد.
دکتر محمود حسابی از مشاهیر ایران به شمار میرود اما درحقیقت تعاریف از او بیش از آنکه واقعیت داشته باشد، محصول اغراق درباره اوست. حسابی نه فیزیکدان بزرگی بود نه نابغهای در حد فیزیکدانان متوسط. رویداد۲۴ در گزارش چهرههای خود زندگی او را بررسی کرده است.
عباس کیارستمی از مشاهیر ایران در فیلمسازی است. او در سال ۱۳۱۹ در تهران به دنیا آمد و ۱۴ تیر ۱۳۹۵ در پاریس درگذشت. برخی کیارستمی را به عنوان بزرگترین فیلمساز تاریخ ایران میشناسند، اما منتقدانش معتقدند او محصول یک اتفاق در سینمای ایران است و فیلمهایش کاملا خنثی و بدون هرگونه نگاه اجتماعی است.
صمد بهرنگی از مشاهیر ایران و بنیانگذار ادبیات کودکان بود. نام او همچنین با مسائل آموزشی گره خورده است. او معلم روستاهای تبریز بود که برای نخستین بار مسائل آموزشی در ایران را مورد کند و کاو قرار داد. صمد بهرنگی سال ۱۳۱۸ به دنیا آمد و سال ۱۳۴۷ در حالی که تنها ۲۹ سال سن داشت، از دنیا رفت.
مصطفی چمران از مشاهیر ایران است که در ایران با نام استاد جنگهای نامنظم شناخته میشود. او در ایران حامیان زیادی دارد و چهرهای بسیار محبوب است؛ البته عدهای او را در اتفاقات کردستان و همچنین ماجرای تل زعتر لبنان و کشته شدن افراد آنجا مقصر میدانند.
سیدضیاءالدین طباطبایی عامل کودتای علیه قاجار است که باعث شد سلطنت ایران به پهلوی تغییر کند. او نخست وزیر دوره احمد شاه قاجار و از مشاهیر ایران بود که سال ۱۲۶۸ در شیراز به دنیا آمد و سال ۱۳۴۸ در تهران درگذشت.
ناصر حجازی یکی اسطورههای تاریخ فوتبال و مشاهیر ایران است که ۲۳ آذر ۱۳۲۸ در تهران به دنیا آمد و ۲ خرداد ۱۳۹۰ درگذشت.