کارکرد اینستکس چیست؟/ آب باریکه‌ای برای واردات علوفه و کنجاله یا مکانیزم جدی ارتباط با اروپا؟
رویداد۲۴ ندا جعفری: حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در لندن روز گذشته با انتشار رشته توئیتی، جزئیات جدید از اقلامی که قرار است از طریق کانال مالی اروپا و ایران رد و بدل شود را اعلام کرد به گفته او، سه کشور اروپایی پیشنهاد کرده‌اند برای عملیاتی شدن سریع کانال مالی که برای تسهیل تجارت میان دو کشور در تمامی زمینه‌ها تاسیس شده، فاز اول آن به پرداخت‌های مرتبط با اقلام کالاهای اساسی و پزشکی اختصاص یابد، که حوزه وسیعی از جمله تجارت اقلام به شرح زیر را شامل می‌شود:
«انواع محصولات کشاورزی مانند سویا و ذرت، انواع محصولات غذایی، میوه و سبزیجات، سموم کشاورزی، کود و بذر‌های گیاهی
- غذای دام شامل کنجاله و علوفه، شیرخشک و مواد اولیه، مواد اولیه دارویی، انواع دارو‌های عمومی و دارو‌های بیماری‌های خاص
- انواع تجهیزات پزشکی و بیمارستانی، دستگاه‌ها و وسایل پیشرفته جراحی و اتاق عمل، تجهیزات پیشرفته پزشکی مانند دستگاه‌های رادیو تراپی و پرتو درمانی جهت مقابله با سرطان و انواع واکسن‌های انسانی و دامی»
«کشور هر سال حدود ۷ تا ۸ میلیارد یورو برای این اقلام بودجه تخصیص می‌دهد که انتقال پول آنها و به همین دلیل خرید آنها با مشکلات بسیار روبروست. سیستم بانکی بین المللی با وجود ادعای دروغین مقامات آمریکایی، به علت تحریم‌های آمریکا، حاضر به ریسک این مبادلات و انتقال پول خرید این اقلام نیست.»
توضیحات بعیدی نژاد البته همه ابهام‌ها درباره اینستکس و شیوه سازوکار آن را برطرف نکرد؛ معلوم نشد اگر ایران به FATF نپیوندد، تکلیف چیست؟ تا زمان راه‌اندازی این مکانیزم چقدر دیگر باید صبر کرد؟ آیا ایران مکانیزم خود را برای ارتباط با اروپا راه‌اندازی کرده است؟ و ...
رویترز در گزارشی درباره زمان راه‌اندازی این سامانه نوشته مشخص نیست که چه زمانی تراکنش‌ها از طریق SPV از سر گرفته خواهد شد. از نظر فنی احتمالا این کار چندین ماه طول خواهد کشید.
روز گذشته بعیدی نژاد از کسانی که اینستکس را برای معامله با ایران کوچک توصیف کرده بودند، گلایه کرده بود و در توئینی نوشته بود: «مخالفان مرتباً کلمه غذا را برای تداعی ساز و کار نفت در برابر غذای عراق تکرار می‌کنند ولی این دو اصلاً شباهتی به هم ندارند. معادل دانستن این نهاد به یک شرکت حسابداری یک مغلطه و فقط از سرِ عصبانیت شدید است.»
با این حال توئیت‌های بعیدی‌نژاد هم نشان می‌دهد کارائی این سامانه چندان تفاوتی با یک شرکت حسابداری ندارد؛ کما آنکه در هیچ کدام از توئیت‌های بعیدی نژاد نامی از تجهیزات صنعتی و ماشین‌آلات بزرگ و خرید و فروش خودرو و هواپیما نیست و بیش از آنکه به موارد صنعتی اشاره شده باشد، به مواد دارویی و غذایی همچون کنجاله و سویا و علوفه اشاره شده است.
این یعنی فارغ از اختلاف‌های جناحی که مخالفان با برجام دارند، باید به صورت واقع‌بینانه گفت که مابه ازای هزینه‌ای که برای برجام انجام شده، در حد خرید علوفه و کنجاله نبوده است بنابراین بزرگ کردن سامانه‌ای که تا اطلاع ثانوی فقط برای تهاتر سموم کشاورزی و بذر ذرت و ... استفاده می‌شود، احتمالا بیش از هر نهادی به ضرر دستگاه دیپلماسی کشور تمام خواهد شد.
سیدعباس عراقچی البته توضیح داده که اینستکس برای کالاهای تحریمی است. او گفته «برخی گفته‌اند این سازوکار برای کالاهای غیرتحریمی طراحی شده مانند مواد غذایی و از این قبیل ممکن است که شروع کار با این کالا‌ها باشد تا یک مکانیزمی برای پرداخت‌ها شکل بگیرد، اما این سازوکار برای کالاهای تحریمی خواهد بود.»
جمشید عدالتیان به خبرنگار رویداد۲۴ گفته کانال انتقال مالی ایران و اروپا در ابتدا با تاسیس یک شرکت کوچک و با سرمایه ۳ هزار یورو تشکیل شده و در مراحل بعدی دو کشور هند و چین نیز حضور خواهند یافت البته بعید به نظر می‌رسد در شرایط کنونی چین و هند تمایل داشته باشند از ذخایر پولی خود به راحتی بگذرند و پولشان را به کانال مالی اروپا منتقل کنند.
عدالتیان می‌گوید: در حال حاضر مبادلات پولی ایران به طور کامل قطع است و این واقعیت را باید پذیرفت که هیچ مبادله‌ای نداریم و در هر چرخه پولی از ۷ تا ۱۵ درصد هزینه بیشتر برای طرف ایرانی ایجاد می‌شود و تنها برای معامله با چین حدود هفت و نیم درصد پول بیشتری را می پردازیم و کارمزد از ما می‌گیرند اما با این روش مسلما هزینه کمتر می‌شود به شرط آنکه قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشیم تا این کانال عملیاتی شود.
عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه اروپایی‌ها تمایل بیشتری برای راه‌اندازی این کانال مالی دارند، می‌گوید: تا امروز اروپایی‌ها هم زیر نظر آمریکا فعالیت کرده‌اند اما امروز با اختلاف‌نظرهایی که به وجود آمده، جرات این را دارند تا مستقل فعالیت کنند و همکاری با ایران تنها بهانه است و بیشتر برای تقویت یورو و افزایش قدرت اقتصادی‌شان این کار را می کنند زیرا در بلندمدت این اقدام به تضعیف دلار خواهد انجامید.
