تاریخ انتشار: ۲۰:۲۰ - ۲۶ بهمن ۱۳۹۷
تعداد نظرات: ۴۲ نظر

مهدی بازرگان کیست؟ نیای محافظه کار اصلاحات +تصاویر

مهندس مهدی بازرگان از مشاهیر ایران بود که در سال ۱۲۸۶ در تهران به دنیا آمد. او پیش از انقلاب رئیس اداره آب و فاضلاب تهران بود و بعد از انقلاب به عنوان اولین نخست وزیر ایران انتخاب شد. رویداد24 در این گزارش آرای مذهبی و اندیشه سیاسی او را بررسی کرده است.

مهدی بازرگان

رویداد۲۴ علیرضا نجفی: مهندس مهدی بازرگان در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی در تهران به دنیا آمد. پدرش حاج عباسقلی تبریزی معروف به (آقا تبریزی) از تجار مشهور آن زمان بود که در هجده سالگی به تهران آمده و با بانو صدیقه دختر سید حسین طباطبایی ازدواج کرده بود. حاج عباسقلی مدتی ریاست «هیات تجارت» و سپس «اطاق تجارت» تهران را بر عهده داشت که هر دو به دست رضا شاه پهلوی تعطیل شدند. فرزندش مهدی درست یکسال پس از انقلاب مشروطه به دنیا آمد و زمانی که دانش آموز دبیرستانی بود، کودتای سوم اسفند به وقوع پیوست و سلسله حکومت ایران از قاجار به پهلوی تغییر کرد.

زندگینامه مهندس بازرگان

مهدی بازرگان به مکتب نرفت و تحصیلات ابتدایی خود را در مدارس تازه تاسیس شده‌ اروپایی در ایران گذراند. او زمانی که در مدرسه دارالمعلمین مشغول تحصیل بود از مدیر مدرسه‌‌‌‌ خود، ابوالحسن خان فروغی تاثیر بسیاری گرفت. ابوالحسن خان فروغی برادر محمد علی فروغی (معروف به ذکاءالملک)، مورخ و معلمی بود که گرایش‌های عرفانی شدیدی داشت؛ به صورتی که احسان طبری او را احیاگر عرفان ایرانی در دوره جدید می‌داند. مهدی بازرگان در کلاس درس تفسیر قرآن، فلسفه و جغرافیا و اکتشافات ابوالحسن خان شرکت می‌کرد و عمیقا متاثر از جهان‌بینی و شیوه تفسیری پوزیتیویستی- عرفانی ایشان بود.

دکتر سعید برزین در کتاب «زندگی نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان» می‌نویسد ابوالحسن خان همیشه بر سر تخته این آیه از سوره رعد را می‌نوشت: «خدا قومی را تغییر ندهد تا آنچه را در ضمیرشان هست تغییر دهند.» آیه‌ای که بعد‌ها به شعار سیاسی مهندس بازرگان تبدیل شد.

فروغی گردش طبیعت با آیات قرآن تفسیر می‌کرد و در تفسیر آیات نور در قرآن از تئوری‌های اپتیک در فیزیک و علوم جدید بهره می‌گرفت. بازرگان تحت تاثیر فروغی با منجم کاتولیک فرانسوی کامیل فلاماریون آشنا شد و کتاب خدا در طبیعت او را مطالعه کرد. افکار بازرگان و رویکرد پوزیتیویستی او در تفسیر متون دینی، تاثیری بود که ابوالحسن فروغی بر او گذاشت.

مهدی بازرگان کیست

به گزارش رویداد۲۴ مهدی بازرگان پس از اتمام دوره دبیرستان از طرف دولت برای ادامه تحصیل به فرانسه فرستاده شد و مشغول تحصیل در رشته مهندسی شد. دوره هفت ساله تحصیل در فرانسه تاثیرات عمیقی بر او داشت.

او در کتاب «مدافعات» خود می‌نویسد: «تمام آن مناظر و وقایع اروپا برای ما که در ایران پا از جاده خاکی بیرون نگذاشته بودیم و اولین بار کراوات زدن را در تالار وزارت معارف یادمان داده بودند، بسیار جالب و عجیب و گیج کننده بود. عینا مثل کودک پانزده ماهه که به هر چیز حمله می‌کند و می‌خواهد آن را بدست بگیرد و نگاه کند، با ولع فوق العاده به همه طرف نگاه می‌کردیم. می‌خواستیم تمام آثار تمدن و مزایا و دارایی‌های آن‌ها را ببلعیم.»

این هیجان مهندس بازرگان البته موجب رویگردانی از دین و اعتقادات پدری‌اش نشد. بلکه افکار مذهبی او طی دوران تحصیل، تحت تاثیر انجمن‌های کاتولیک و احیای موقت تفکر مذهبی در سال‌های پایانی جمهوری سوم، استحکام بیشتری پیدا کند. حضور فعال بازرگان در محافل مذهبی فرانسه او را به این نتیجه رسانید که مذهب و تجدد منافاتی با یکدیگر ندارند. او در کتاب مدافعات می‌نویسد زمانی که با هم‌قطارانش به کلیسای نوتردام می‌رفتند و انسان‌های «شیک و فرنگی» را در حال ذکر و رکوع می‌دیدند همگی از «نماز خواندن» فرنگی‌ها متعجب می‌شدند.


بیشتر بخوانید: ابراهیم یزدی؛ سیاستمدار لیبرال در دل انقلاب!


اندیشه مهدی بازرگان

بازرگان در همان کتاب نوشته دین و مذهب همان علت العلل پیشرفت جوامع اروپایی بوده است: «محرک اصلی این تمدن چیزی جز خدا و دین نمی‌توانست باشد» اما این سوال پیش می‌آمد که اگر دین علت العلل پیشرفت اروپایی‌ها بود، چرا دین در جوامع دیندارتری مانند ایران و پاکستان باعث پیشرفت نشده بود؟ پاسخ بازرگان به این مساله تعین بخش رویکرد تفسیری بعدی او در خوانش و تفسیر متون مقدس بود.

علت پیشرو بودن دین در جوامع اروپایی از منظر بازرگان کنار زدن تفاسیر سنتی و برخورد قشری با متون مقدس بود. راه حل بازرگان برای انسداد پیشرفت در جوامع عقب مانده کنار گذاشتن تفاسیر سنتی و قشری بود.

تصور بازرگان از «تفسیر مدرن» و ضد قشری‌گری متون مقدس تحت تاثر استاد دوران نوجوانی‌اش ابوالحسن فروغی بود. در واقع او تفسیر مدرن از متون مقدس را همخوان کردن تفکرات دینی با دستاورد‌های علوم مدرن می‌دانست. کتاب‌هایی مانند «عشق و پرستش»، «ترمودینامیک در زندگی» و «توحید، طبیعت، تکامل» حاصل این تلاش مهندس بازرگان برای تفسیر پوزیتیویستی متون معتقدات دینی بودند.

به لحاظ فلسفی چنین برداشتی از «تفسیر مدرن» عمیقا معیوب و مشکل‌دار است. مهندس بازرگان به مساله روش‌شناسی در علوم اعتقادی نداشت. «علوم تجربی و طبیعی جملگی ابطال پذیرند و با انقلاب‌های علمی و تغییرات پارادایمی در محدوده علوم زیر و زبر می‌شوند. ابتناء اعتبار گزاره‌های دینی به علوم تجربی با تغییرات پاراردایمی و ابطال نظریات علمی به راحتی زیر سوال می‌رود.» نادیده گرفتن چنین مسائلی نشانگر نوع نگاه مرحوم بازرگان به مبانی روش شناختی علم و بی توجهی به فلسفه علم بود.

برداشت مهندس بازرگان از دین، مدرن نبود. این مواجهه بسیار راست‌کیشانه و گا‌ه ارتجاعی بود. مقصود فراستخواه در مقاله «سیاست لیبرال‌منش و الهیات راست‌کیش» می‌نویسد: «آرای بازرگان به روشنی نشان می‌دهد که او در عالم معرفت، یک لیبرال نبود، حقیقت نهایی را موضوع بحث انسانی نمی‌دانست و به استقلال ذهنی و آزادی فرد انسانی در ساحت معرفت شناسی قائل نبود. بلکه خدا را به مثابه حقیقتی نهایی و مستقل از ذهن بشر باور داشت که از بیرون خودخواهی و خودبینی آدمی را کنترل می‌کند... بازرگان هیچ تجربه‌ای از معرفت شناسی مدرن لیبرال نداشت. خداپرستی و دین اندیشی سقف معرفت او بود و عبور از آن در افق معرفت شناختی او نمی‌گنجید.»

او در سال ۱۳۴۷ نوشت: «اومانیسم نیز خوب است، ولی به شرط آنکه به وسیله خداپرستی، توجیه و تقویت بشود.» در واقع دو عامل مهم مانع از لیبرالی و مدرن شدن فهم بازرگان از دین می‌شوند؛ عامل اول مساله سکولاریسم است که در غرب از پیش شرط‌های فهم مدرن از دین است.

بازرگان گرایش‌های سکولاریستی نداشت. در جلد هشتم مجموعه آثارش می‌خوانیم: «ما می‌گوییم سیاست از دین جدا نیست و باید حاکمیت با دین باشد، هم به لحاظ ایدئولوژی و هم به لحاظ حکومت... اگر دین سیاست را در اختیار و امر خود نگیرد، سیاست دین را مضمحل خواهد کرد.»

عامل دوم خدا-مرکزی تفکر بازرگان است که بر خلاف و در برابر الهیات مدرن لیبرالی است که مبتنی بر انسان- مرکزی است. الهیات مدرن لیبرالی متاثر از نهضت روشنگری بود که در آثار کانت، هگل و شلایرماخر نضج گرفت.

کانت مساله خداوند را از محدوده عقل نظری خارج کرده و آن را به عقل عملی موکول می‌کند. هگل پس از او با تاریخی کردن الهیات، آن را متعلق به گذشته ذهن بشری می‌داند و شلایر ماخر، الهیات را در حوزه احساس و تجارب شخصی آدمی تحلیل می‌کند. در تمام این موارد الهیات و مساله وجود خداوند خاستگاهی انسانی دارند و مرکز تحلیل اومانیستی است. اما فهم بازرگان از خداوند فرا انسانی و فراتاریخی است.

لیبرالیسم معرفتی مبتنی بر خود بنیادی فاهمه بشری است که مبتنی بر استقلال، آزادی و سعادت فردی سوژه‌ی انسانی است. بازرگان در مجموعه آثارش می‌نویسد «خطرناک‌ترین آفت بشریت خودپرستی است... و سعادت بدون خداپرستی میسر نشده و نخواهد شد.» بنابرین به هیچ وجه نمی‌توان فهم بازرگان از الهیات را مدرن و لیبرالیستی دانست و الهیات و برداشت او از متون دینی همچنان سنتی باقی می‌ماند و با ردایی از تفاسیر پوزیتیویستی-مکانیکی پوشانده می‌شود.

مهندس بازرگان عبدالله امیرانتظام و داریوش فروهر

مهندس بازرگان عبدالله امیرانتظام و داریوش فروهر

به گزارش رویداد۲۴ بازرگان در سال ۱۳۱۳ با پایان تحصیلاتش به ایران بازگشت و به خدمت سربازی در اداره مهندسی ارتش مشغول شد. پس از اتمام خدمت سربازی به دعوت وزیر فرهنگ مشغول تدریس مهندسی در دانشکده فنی دانشگاه تهران شد و پس از مدتی با هفت نفر از تحصیل کردگان همدوره‌اش شرکت «اتحاد مهندسین ایران» مشهور به  «اما» را تشکیل داد که به گفته خودش اولین شرکت مهندسی مشاور در ایران بود.

بازرگان در دانشگاه تهران تدریس می‌کرد و ۶ سال نیز رئیس دانشکده فنی دانشگاه تهران بود. با آغاز جنبش ملی در دوره محمدرضا شاه پهلوی فعالیت‌های سیاسی بازرگان در جنبش ملی آغاز شد. دکتر کریم سنجانی وزیر فرهنگ وقت او را به سمت معاونت خود گمارد با آغاز مبارزه‌های ضد استعماری ملی کردن صنعت نفت، بازرگان با حکم دکتر مصدق مامور خلع ید از شرکت نفت و رئیس هیات مدیره موقت شد.

مهدی بازرگان شرکت ملی نفت

پس از این سمت‌ها به ریاست شرکت آب و فاضلاب تهران مصوب شد و نخستین شبکه لوله‌کشی در تهران را احداث کرد و در همین پست بود که کودتای ۲۸ مرداد آغاز شد. از کتاب‌های مهم بازرگان در دوران دوران پیش از کودتا، کتاب کار در اسلام بود. بازرگان متوجه رشد حزب توده و گسترش افکار کمونیستی در کشور شده بود و برای مقابله با آن دست به نگارش این کتاب زده بود. سعید برزین در زندگی نامه مهندس بازرگان می‌نویسد: «آگاهی بازرگان از مباحث کمونیستی اندک و چه بسا عامیانه بود و منابعش به آثار دست چندم محدود می‌شد... و این به آن خاطر است که اصولا با انضباط جدید علوم انسانی آشنایی نداشته و اهمیت ذکر و مراجعه به منابع دست اول را نمی‌دانست.»

مخالفت مهندس بازرگان با چپ‌گرایان

مخالفت بازرگان با جریان‌های چپ را می‌توان مربوط به خاستگاه طبقاتی او دانست. بازرگان همواره آرمان برابری را آرمانی ناممکن و نامطلوب قلمداد می‌کرد. او با محدود کردن مالکیت شخصی افراد موافق نبود و از اقتصاد لیبرالی و تجارت آزاد دفاع می‌کرد.

مهندس بازرگان مخالف ملی کردن برخی صنایع پس از انقلاب بود. او در کتاب «مشکلات و مسائل اولین سال انقلاب» علت ایجاد استبداد را دخالت دولت در اقتصاد و دولتی کردن اموال بخش خصوصی می‌دانست. این برداشت بازرگان از مساله استبداد، ناشی از ضعف تئوریک در علوم سیاسی و تحلیل مسائل بر اساس کلیشه‌ها و نادیده گرفتن مشاهدات تاریخی بود؛ کلیشه‌ای ایدئولوژیک مبنی بر اینکه به هر میزان که دخالت دولت در بازار و اقتصاد بیشتر باشد، آزادی‌های سیاسی و اجتماعی نیز کمتر می‌شوند. چنین ادعایی با مشاهدات تجربی همخوانی ندارد.

همواره می‌توان آزادترین اقتصاد‌های جهان را با نظام‌های سیاسی استبدادی و آزادی‌های محدود اجتماعی دید (مواردی مانند ترکیه و شیلی) و همچنین کشور‌های بسیاری را می‌توان مثال زد که دولت دخالت زیادی در اقتصاد و بازار دارد، اما از آزادی‌های سیاسی و اجتماعی فراوانی برخوردار هستند. (کشور‌های اسکاندیناوی)

چهره ها/ مهدی بازرگان

یدالله سحابی، مهندس بازرگان و هاشم صباغیان

بازرگان پس از کودتای ۲۸ مرداد به فعالیت علیه رژیم محمدرضا پهلوی پرداخت. در سال ۱۳۳۴ بازرگان برای نخستین بار دستگیر و به مدت پنج ماه زندانی شد. پس از زندان، مهندس بازرگان در سال ۱۳۴۰ به همراه آیت الله طالقانی و یدالله سحابی نهضت آزادی ایران را پایه‌گذاری کرد. گفتار سیاسی نهضت آزادی بر دو محور تکیه داشت؛ عنصر اول هویت اسلامی اجتماع در مقابل هویت ملی‌اش بود. اعضای نهضت تاکید می‌کردند که هویت مذهبی مردم فراگیر‌تر و عمیق‌تر از هویت ملی‌شان است در حالی که هویت ملی جدیدتر و محدود‌تر است. با این محور اعضای نهضت به جامعه مذهبی و روحانیون نزدیک‌تر شدند و روحانیت را پیشقراولان حکومت پارلمانی شناختند.

نزدیک شدن نهضت ملی به آیت الله خمینی

عنصر دوم تاکید بر حکومت مشروطه و پارلمانتاریسم بود. اعضای نهضت از این حیث به جبهه ملی نزدیک شدند و علیه استبداد شاه اعتراض کردند. در واقع نهضت آزادی خود را جناح مذهبی جبهه ملی می‌دانست.

پس از گذشت ۱۹ ماه نهضت آزادی نیز غیر قانونی اعلام شد و در دی ماه ۱۳۴۲ بازرگان و دیگر رهبران نهضت دستگیر و زندانی شدند. علت این تنش مخالفت نهضت آزادی با اصلاحات ارضی بود. نهضت آزادی بیانیه‌ای درباره اصلاحات ارضی منتشر کرده و در آن به سلب مالکیت از روحانیون و مالکان اعتراض کرد و این حرکت را در راستای تحکیم استبداد شاه دانست که گفتمانش را توده‌ای‌ها و آمریکایی‌ها ایجاد کرده‌اند. با دستگیری بازرگان و مخالفت‌های علنی‌اش با رژیم شاه اعضای نهضت ملی روز به روز به آیت الله خمینی و شاگردانش نزدیک‌تر شدند.

چهره ها/ مهدی بازرگان
 
مهدی بازرگان کیست؟/

لحظه تفویض حکم نخست وزیری مهندس مهدی بازرگان

به گزارش رویداد۲۴ با وقوع انقلاب ایران، آیت‌الله خمینی، بازرگان را به پیشنهاد شورای انقلاب به ریاست دولت موقت منصوب کرد. حکم نخست وزیری او در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۵۷ در مدرسه علوی تهران قرائت شد و چهره‌هایی همچون ابراهیم یزدی، ناصر میناچی، هاشم صباغیان و عباس امیر انتظام و عزت الله سحابی را به کابینه آورد. با این‌همه به زودی اختلافات بازرگان با آیت الله خمینی عیان شد. اختلاف بر سر تدوین قانون اساسی بود. بازرگان خواستار تصویب یک قانون اساسی بر اساس جمهوری پنجم شارل دوگل بود و آیت الله خمینی و شاگردانش مصمم به تصویب قانون اساسی بر مبنای ولایت فقیه بودند. بازرگان از دخالت شورای انقلاب و آیت الله خمینی در امور دولت شکایت داشت و مسئولیت خود را به چاقویی تشبیه می‌کرد که فقط دسته دارد و تیغه را سایرین در دست دارند.
اولین برخورد جدی بازرگان با این وضعیت در ماجرای همه‌پرسی جمهوری اسلامی در نیمه اسفند اتفاق افتاد. بازرگان خواستار اضافه کردن گزینه سومی مبنی بر یک جمهوری اسلامی دموکراتیک در همه‌پرسی بود که با مخالفت آیت‌الله خمینی مواجه شد که می‌گفت: «اسلام نیازی به صفت غربی دموکراتیک ندارد.» جمله مشهور امام خمینی «جمهوری اسلامی نه یک کلمه بیشتر نه یک کلمه کمتر» مربوط به همین ماجرا بود.

این اختلاف نظر با اعمال تجدیدنظر گسترده در پیش‌نویس اولیه قانون اساسی که جایگاه ولایت فقیه در آن تثبیت شده بود، ادامه پیدا کرد. بازرگان و هفت تن از یارانش در نامه‌ای به آیت الله خمینی از او خواستند مجلس خبرگان را به دلیل تصویب یک قانون اساسی ناقض حاکمیت ملی و به مخاطره انداختن ملت و انقلاب بواسطه سلطه روحانیون و ارتقای جایگاه روحانیون به طبقه حاکم منحل کند. این نامه با مخالفت شدید امام مواجه شد.

مهدی بازرگان و آیت الله خمینی

استعفای مهندس بازرگان پس از اشغال سفارت آمریکا

با اجازه کارتر مبنی بر ورود شاه به آمریکا برای مداوای بیماری سرطان دانشجویان پیرو خط، اما به سفارت آمریکا حمله کردند و بحران گروگان‌گیری ۴۴۴ روزه ایجاد شد. فردای آن روز یعنی روز ۱۴ آبان دولت موقت بازرگان استعفا کرد و آیت الله خمینی استعفای او را پذیرفت.

مهندس بازرگان در کتاب «انقلاب ایران در دو حرکت» علت استعفایش را مربوط به حمله دانشجویان به سفارت آمریکا نمی‌داند و علت اصلی آن را دخالت روحانیون (حزب جمهوری اسلامی) در دولت بیان کرده است. او در مصاحبه‌ای که با اوریانا فالاچی دارد، رابطه خود و آیت الله خمینی را رابطه‌ای می‌خواند که قابل تفسیر نیست، با این‌همه او از اینکه آیت الله خمینی، به قول خودش از بالای سر دولت دستور صادر میکرد، رضایت نداشت.

بازرگان در استعفانامه دولت خود نوشت: «پیرو توضیحات مکرر و نظر به اینکه دخالت‌ها، مزاحمت‌ها، مخالفت‌ها و اختلاف نظرها، انجام وظایف محوله و ادامه مسئولیت را برای همکاران و اینجانب مدتی است غیرممکن ساخته و در شرایط تاریخی حساس حاضر، و به ثمر رساندن انقلاب بدون وحدت کلمه و وحدت مدیریت میسر نمی‌باشد، بدین وسیله استعفای خود را تقدیم می‌دارد.»

پیروان مهندس بازرگان معتقدند کلمه «موقت» را مخالفان او انتخاب کرده بودند چون می‌خواستند رد پای او را از انقلاب پاک کنند. آنها معتقدند نام این دولت باید دولت مهندس بازرگان یادآوری شود نه با نام دولت موقت.

بازرگان پس از کناره گیری در نامه‌ای از محمدرضا شاه خواست برای پایان دادن به بحران گروگان‌گیری به کشور بازگردد و در همه پرسی قانون اساسی از پیروانش خواست تا برای حفظ وحدت به آن را مثبت بدهند.

رد صلاحیت بازرگان در انتخابات

حزب جمهوری اسلامی مخالف مهندس بازرگان بود. روحانیون این حزب پس از انقلاب سهمی از پست‌های مدیریتی نداشتند و این موضوع چندان برای آنها خوشایند نبود. بازرگان پس از استعفا در انتخابات مجلس اول شرکت کرد و به نمایندگی از مردم تهران به مجلس رفت. در مجلس هم مخالفانی داشت و یکی از مشهورترین نطقهای او که در مخالفت با جنگ بود، نیمه تمام ماند. در آن نطق هم از جنگ داخلی سخن گفته شده بود هم جنگ خارجی. آیت الله خلخالی از جمله افرادی بود که مهندس بازرگان را از تریبون به زیر کشید.


بیشتر بخوانید: بیشتر بخوانید: آیت الله خلخالی که بود و چه کرد؟


پس از فتح خرمشهر نهضت آزادی مخالفت خود را با ادامه جنگ علنا اعلام کرد و این مساله باعث منزوی شدن بیشتر بازرگان و دوستانش شد. مهندس بازرگان از آن به بعد در تمام دوره‌های انتخابات مجلس و ریاست جمهوری رد صلاحیت شد و برخی همکاران او دستگیر و زندانی شدند.

اصلاح طلبان مهندس بازرگان را پدرخوانده و نیای تفکر اصلاحات می‌دانند، با اینهمه این تردید میان آنها وجود دارد که دیدگاه‌های اقتصادی او دفاع کنند یا پیرو آرای سیاسی او باشند. در سال‌های بعد البته این تناقض برای جریان اصلاحات حل شد؛ چه آنکه آنها نیز به لحاظ اقتصادی پیرو بازار آزاد شدند. مهدی بازرگان در تاریخ ۳۰ دی ماه سال ۱۳۷۳ در زوریخ درگذشت و پیکرش در قم دفن شد.

مقصود فراستخواه در مقاله «سیاست لیبرال منش و الهیات راست کیش» درباره بازرگان می‌نویسد: «ترمودینامیک خداپرستی که مبتنی بر رئالیسم پیشاکانتی بود، او را برانگیخت تا از میانجی‌های موثر در چرخش فکر سیاسی ملی و عرفی ایران معاصر به فکر سیاسی مذهبی باشد، با اسلام سیاسی معطوف به قدرت روحانیون شیعه ائتلاف کند و یاری‌های موثری به جمهوری اسلامی که خود صادقانه آن را دموکراتیک می‌خواست برساند. اما آن اضدادی که در فکر و عمل سیاسی این مسلمان لیبرال به طرز شگفت‌انگیزی جمع شده بود، در بیرون و در آزمون اجتماعی جامعه ایران، تجربه پرهزینه دشواری بر جای گذاشت که بازرگان خود از قربانیانش بود. در عین حال این همه سوانح ایام و افکار هرگز نتوانست ذره‌ای از الهیات راست کیش او را حتی در سخنرانی آخر حیاتش محل پرسش قرار دهد.»

تصاویر مهندس بازرگان

همسر مهندس بازرگان

مهدی بازرگان و همسرش ملک طباطبایی

چهره ها/ مهدی بازرگان
 
چهره ها/ مهدی بازرگان
 
چهره ها/ مهدی بازرگان
 
چهره ها/ مهدی بازرگان
 
چهره ها/ مهدی بازرگان
 
چهره ها/ مهدی بازرگان
 
مهدی بازرگان کیست؟ نیای محافظه کار اصلاحات +تصاویر
 
منابع:
زندگی نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان نوشته سعید برزین/ نشر آگاه
مدافعات، مجموعه آثار مهدی بازرگان/ انتشارات شرکت سهامی انتشار
«سیاست لیبرال منش و الهیات راست کیش»؛ مقاله‌ای از مقصود فراستخواه 
مشکلات و مسائل اولین سال انقلاب، مهدی بازرگان/ ناشر عبدالعلی بازرگان
ایران بین دو انقلاب، یرواند آبراهامیان/ نشر نی
انقلاب ایران در دو حرکت، مهندس مهدی بازرگان/ بنیاد فرهنگی مهندسی مهدی بازرگان
۲۷۵ با بازرگان، مسعود بهنود/ انتشارات علم
سیاست خارجی آمریکا و بحران گروگان گیری در ایران؛ پاتریک هاوتون/ مرکز اسناد انقلاب اسلامی
گفتگوهای ارویانا فالاچی، مترجم غلامرضا امامی/ نشر افق
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۴۲
ناشناس
|
United States of America
|
۱۳:۴۶ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۷
12
11
آفرین.عجب مقاله خوبی
ناشناس
|
Canada
|
۰۰:۰۶ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۸
12
8
یکی از بهترین متن هایی که درباره بازرگان خوانده ام.کاش درباره تفسیر قرآن ایشان بیشتر می نوشتید
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۹:۵۶ - ۱۴۰۰/۱۱/۰۴
خب شما چند تا از هنر این پهلوون پنبه رو نام ببر کاری نداره که . رویداد 24 منتشر میکنه اما شما بدون شناخت و مطالعه فقط چیزهایی پراکنده راحع به ایشون و همفکراش شنیدی همین
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۵:۵۹ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۹
24
16
بازرگان از شریفترین سیاستمداران تاریخ ایران است.نام و صداقت او در تاریخ به یادگار خواهد ماند.در این نوشته علیه ایشان خصومت ورزیده اند.نمی دانم به چه انگیزهای اینطور حملات بی منطقی به ایشان کرده اند
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۳:۲۳ - ۱۴۰۰/۱۰/۲۱
تقصیر خودت نیست هنوز تو دهه 30 و 40 گیر کردی
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۸:۴۹ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
بازرگان مانند بسیاری از متفکران التقاطی آن دوران بود که فقط خواستار برچیدن ساختار آن زمان بودند وتاریخ نشان دد وقتی به خواسته خود ریدند هیچ سواد وکارآمدی برای برپایی یک ساخ تاربهتر نداشتند نتیجه ندانم کاری وقدرت طلبی امثال همو بود که نسل های امروز ایران ازهرچه وهرکه رنگ وبوی انقلاب 57 دارد بیزارند
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۰:۰۱ - ۱۳۹۷/۱۲/۰۲
2
7
دم رویداد۲۴ گرم با بخش خوب چهره هاش
علیرضا
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۲:۲۶ - ۱۳۹۸/۰۷/۱۶
19
13
بازرگان از صمیم قلب به انقلاب اسلامی و این مملکت خدمت کرد از هیچ تلاشی برای رفاه مردم ایران دریغ نکرد
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۳:۲۳ - ۱۴۰۰/۱۰/۲۱
میشه یک نمونه از رفاهی که ایجاد کرد و نام ببری منم بدونم ؟؟؟؟ فقط یک نمونه
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۹:۰۶ - ۱۳۹۸/۱۱/۲۵
18
9
بازرگان فرزند ایران با تمام نظرات گوناگونش که صادقانه بود (ولی بد تفسیر می شد)
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۳:۲۲ - ۱۴۰۰/۱۰/۲۱
ایشون یه قهرمان بزدل و ترسو و خائن به مملکت بود
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۴:۵۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۹
اقای چوپون ۱۳۲۲ همین قدر که در مقابل هرج ومرج وتعکرات دیکتاتور مابانه ایستاد واز ازادی واسلام رحنانی دفاع کرد بزرگترین شجاعتها بود مردم نتایج تندرویها وبی خردیهای بعد از اورا تا امروز دارند می بینند !
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۹:۵۳ - ۱۳۹۹/۰۳/۱۸
11
23
مردم را گول زد
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۸:۵۰ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
نیتش را نمی دانم ولی عملکردش او را در ردیف خیانتکاران به این آب وخاک قرار می دهد
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۷:۳۸ - ۱۳۹۹/۰۹/۱۶
7
37
یه مشت احمق ملت رو به خاک سیاه نشوندن جالبه نمک خوردن و نمک شکستن تو خون ملت ایرانه با خرج حکومت دهاتی رفته فرنگ بعد آدم شدن بر علیه پدر مملکت شورش کنن بعد به کارشون افتخار هم بکنن
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۴:۰۵ - ۱۴۰۰/۱۰/۲۱
درود بر آدم فهمیده و با دانش . کاش می تونستم میلیاردی مثبت بزنم
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۱:۰۲ - ۱۴۰۱/۱۲/۱۰
متولد تهران بود.
شما تو کدوم دهاتی؟
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۳:۲۱ - ۱۴۰۰/۱۰/۲۱
4
17
مبارز پوشالی دهه 40 که از خودش اسطوره ساخته بود و جز آسیب و ضرر به مملکت چیز دیگری نزد .
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۴:۳۳ - ۱۴۰۰/۱۰/۲۲
7
8
آدمکشان سازمان مجاهدین خلق از تخم و ترکه بازرگان و طالقانی و سحابی بودند . هم ملت و هم سازمانهای مسلح مثل مجاهدین و چریک های فدایی خیلی شانس آوردند که به قدرت نرسیدند وگرنه حداقل 2 میلیون آدم می کشتند شاید هم بیشتر . یعنی پول پوت رهبر خمرهای سرخ کامبوج رو روسفید می کردند . واقعا یه مجاهد یا کمونیست به چه حقی از آزادی دم می زنند و حرف می زنند . آخه مگه یه آدمکش قاتل می تونه آزادی بیاره واسه مملکتی . واقعا خجالت نمی کشند این قاتلها که حرف از آزادی می زنند ؟؟؟؟؟
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۵:۰۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۹
خب همین که متحجرین بیسواد ولمپن وشبه روشنفکران بی سواد مشترکا به بازرگان حمله می کنند نشان می دهد که او ادم درستی بوده
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۶:۳۹ - ۱۴۰۰/۱۰/۲۹
4
12
با آنکه تحصیل گرده بود اما از جمود فکری و ذهنی برخوردار بود . مگر می شود کسی در رشته مهندسی تحصیل کنه اما مغز لاجیکال(logical) و سیالی نداشته باشه ؟؟ ایشون نماد یک منجمد فکری بود که مجاهدین خلق در دامنش پرورش یافتند هرچند که خودش در سه دیداری که با بنیانگذاران سازمان داشته گفته که من نمی تونم با این سن اسلحه دست بگیرم و چریک شوم اما کمک مالی فراوانی به این سازمان کرد . و در نهایت اینکه جریان چپی که از دل مجاهدین (دار و دسته تقی شهرام) بیرون زد در بیانیه شمار 3 تغییر مواضع ایدئولوژیک حسابی از خجالت بازرگان در میاد و وی را شخصیتی فرصت طلب و بزدل و بورژوا مسلک و ترسو معرفی می کنه که در محراب بورژوازی به سجده افتاده و قهرمانی که به عذر گناه گذشته پیشانی بر خاک درگاه می ساید و دلخوش به وعده های بورژوازی و حلاوت خرده بورژوازی هستش معرفی می کنه . اینم از انقلابیون ما
کارتن خواب آواره
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۹:۲۷ - ۱۴۰۱/۰۲/۲۵
4
10
این بشر بالاخونه اش رو اجاره نداده بود بلکه رهن کامل داده بود . این جبهه ملی و منقلی تا چقدر می تونست خیانت بکنه .....................
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۴:۱۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۹
7
7
شماها که با عقل و دید خودتون برای سیاستمداران گذشته شاخ و شونه می‌کشید اینو در نظر بگیرید هرکسی با توجه به دوره و روزگار و شرایط سیاسی و فرهنگی و اجتماعی زمان خودش فکر می کند و نظر می‌دهد ایشان نسبت به دوره ی خودش بسیار مترقی و دلسوز بوده
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۸:۵۴ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
با چه معیاری در دوره خودش مترقی ودلسوز بوده؟قشنگ حرف زدن آسونه وقتی بلد نیستی رانندگی کنی وبااعتراض به راننده خودت بیای پشت رل بشینی وماشینو بزنی به کوه معلوم می شه که دلسوز نبودی فقط احتیاج داشتی مطرح بشی
ناشناس
|
Iraq
|
۰۰:۴۵ - ۱۴۰۱/۱۰/۳۰
10
0
عکس های خاطره انگیزی گذاشتید و جالب از همه طیف سیاسی و اعتقادی رهبر معظم انقلاب شهید بزرگوار چمران مرحوم خلخالی مرحوم داریوش فروهر من اسم آقای بازرگان رو همیشه شنیدم ولی شناختی ندارم دربارشون ولی میتوانم از روی یک جمله در یک فیلم حدس بزنم اعتقادش و سیاست ش چطور بوده وقتی شهید چمران رسید به پاوه برای شکستن محاصره نیروهای سپاه شهید اصغر وصالی گفت بهشون شما رو بیشتر چمران بازرگان می بینم تا چمران خمینی در پاوه
سیامک
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۱:۴۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۳۰
3
15
خدابیامرز یک آدم ساده لوح بود که وسیله ای شد برای قدرت گرفتن آدمهایی بی صلاحیت تر از خودش
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۰:۱۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۳۰
13
0
اگر واقعا خواستار بازگشت شاه به ایران بود که پینوکیو باید پیشش لنگ بندازه عجب احمقی بوده خدا بیامرز چه تصوری داشته از دیکتاتور پدر پول بسوزه حالا از گور سرتو بیرون کن و پولاتو بشمار احمق
ناشناس
|
Netherlands
|
۰۰:۲۴ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۱
2
11
خاک بر سر همه تون که مثلا دکتر مهندس بودید!
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۰:۲۹ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۱
0
2
قبر بازرگان کجاست؟
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۸:۵۵ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
می خوای باهاش چیکار کنی؟
علی
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۰:۴۵ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۱
8
0
به نظر من مرحوم بازرگان و اطرافیان در دام غول رسانه غرب و شرق و هنر فریب هالیوود قرار گرفتند و اینها ضعفی که در ابتدای انقلاب یک سر ناهماهنگی ها سبب شد در رسانه های معاند ایران چند برابر نشان داده شود و صدام بگوید یک هفته تهران را می گیرم به نظر من عدم شناخت و سیاست ورزی بازرگان در دام فریب هنر هالیوود هضم شد و سبب جنگ هشت ساله گردید
مهتاب
|
Bulgaria
|
۱۹:۲۰ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۱
1
1
درود، چند روزی هست که ازگوشی وپلتفرمها محرومم..مطالعه ی بخش چهره های رویداد 24رو دراین روزهای سخت ،هرگزفراموش نمیکنم درصورت امکان یک تایتل باموضوعیت معرفی کتاب هم اضافه کنید چون بدجوری جاش خالیه
حمید
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۰:۵۲ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۱
6
3
من بارها گفتم بازرگان و خمینی مثل این بود که یک نفر دوهزارتومن سرمایه بیاره وسط اون یکی ده میلیارد بعد بگه ما باهم شریکیم واقعا این انقلاب رو روحانیت کرد ومعلوم بود اینطوری میشه
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۸:۵۶ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
نه اصلا اینطور نبود دقیقا مثل این بود که یه نفر با یه آفتابه بیاد همچی رو کول کنه بره
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۵:۴۴ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۲
2
9
هیچکدام نه علم سیاست نه دانش اقتصاد و نه اصلا سواد کافی برایتصدی مسولیت و مدیریت یا حتی مطالعه جامعه شناسی و....لازم و به روز ، فقط طایفه ای و قوم و خویشی متصدی امور شدند که حالا به اینجا منجر شد
جواد
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۰:۳۶ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۳
7
2
من متاسفم برای آنهایی که تمام زندگی وعمرشون بی حساب نظر میدهند بازرگان 44 سال پیش سال58 امروز ایران وایرانی را در بهمن 1401 در متن استعفا نخست وزیری وهمچنین در نطق پیش از دستور مجلس سال62 که با حمله خلخالی به تریبون مواجه میشه مثل روز روشن پیش بینی کرد ومن سیاستمداری اینچنین در 100 سال اخیر ندیده ام که آینده را اینطور دقیق پیش بینی کنه ویدیو هایش هست سرچ کنید وببینیدتا شاخ درآورید.!!...
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۸:۵۸ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
ایشون اون موقع تازه متوجه شده بود که با دست خودش کیا رو به قدرت رسونده بنظر شما افتادن دوزاری کسی که لقب دکترو یدک می کشید درسن هفتاد سالگی وبعد از بیش از سی سال بودن درسیاست نشانه آینده نگری است یا کودنی بیش ازحد؟
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۸:۰۲ - ۱۴۰۱/۱۱/۰۳
10
2
مرحوم مهندس بازرگان سیاستمدار با ایمان دلسوز آگاه و با اخلاق بود البته که عالم سیاست مناسب این افراد نیست هرچقدر هوچی تر و دروغگوتر پر طرفدارتر
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۹:۰۰ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
امروز بر کسی پوشیده نیست که یکی ابزارهای عمده ای که همان گروه استفاده می کردند بیشتر از همه همان هوچی گری ودروغگویی بود
جواد مقدم
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۱:۰۴ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۵
1
0
آقای بازرگان کجای اروپا از دین و مذهب الهام گرفته که به ایران و پاکستان سرکوب می زنید ؟ تابستانها ۹۰ درصد زن هایشان با شلوارک کوتاه به خیابان می آیند و کنار دریا لخت دراز می کشند تا حمام آفتاب بگیرند ، شما مسلمان زاده که مرتب به کلیساهای آنها رفت و آمد داشتید روزهای یک شنبه چند نفر را در کلیسا می دیدید و سن و سالشان چقدر بود ؟ به قول خودتان هفت سال با پول حکومت در اروپا درس خواندید و نمکدان شکستید و برای ملت کراوات هدیه آوردید ، بخاطر منافع غرب از نخست وزیری استعفا دادید و مملکت را دست نااهل سپردید ! شما و افکار شما متعلق به دوره ما نبود و از ملی گرایی فقط نامش را داشتید ، سی و سه درصد من لیبرال است اما هیچ تفکر سیاسی صد در صدی راه به جایی نمی برد سیاستی موفق است که هزار رنگ باشد و از تمام تفکرات استفاده کند ، تفکرات سیاسی مانند میوه های یک مغازه میوه فروشی است باید پاکت را برداشت و به درد بخورها را سوا کرد نه اینکه فقط سیب یا انار برداشت ، همه میوه هستند .
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۱:۳۳ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۶
3
1
مردم ایران نمی توانند نسبت به اصلاح طلب ها ونیاکانشان نظر مثبت پیدا کنند بخاطر اینکه فکر می کنند آنها منافق ومزور بوده و.هستند آنها چه پیش از انقلاب وچه بعد از انقلاب هم از کاسه حکومت خوردند وهم از پشت به آن خنجر زدند وهرجا منافعشان اقتضا کرد از خیل مردم قربانی گرفتند در هرجا به آنها پست ومقام داده شد رانت خواری ورشوه وفامیل بازی و... اوج گرفت وهر وقت گندش درآمد تقصیر حکومت وقت انداختند وخودشان را کنار کشیدند تاریخ خیانت بارشان شاهد بر این است که تعهدی به هویت دینی وملی این مرزو بوم نداشتند آنها نمونه جهان وطن هایی هستند که در واقع وطنشان منافع خودشان است ،اینکه چرا فکر می کنند مردم متوجه نیستند جای تعجب دارد
محسن
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۱:۴۸ - ۱۴۰۱/۱۲/۱۶
0
1
این که او با صلاحات ارضی مخالفت کرد حق با او بوده است هر چند نمی دانم مبنای نظری او برای مخالفت دقیقا چه بوده اصلاحات ارضی شاه طرحی شبیه به هدفمندی یارانه ها در جمهوری اسلامی بود یعنی در یک اقتصاد نفتی با حاکمیت سنتی این طرح در عمل نتیجه دلخواه را به بار نیاورد چون در اصلاحات ارضی زمینداران بزرگ و خان ها فرقی برایشان نمی کرد ولی خرده مالکان آسیب جدی دیدند
نظرات شما
پیشخوان