چه کسی رای مرا جابجا کرد؟/ صداوسیما؛ نهادی که نیازی به نظرسنجی ندارد!

در ایران تعداد دقیق تماشاگران برنامه‌های تلویزیونی مانند اکثر آمار‌های مورد نیاز محرمانه است. البته برنامه‌های تلویزیونی سعی می‌کنند از طریق دریافت پیامک، تخمینی از تعداد تماشاگران خود داشته باشند، اما این شیوه نیز، چون در همه برنامه‌ها اجرا نمی‌شود، مقیاس مناسبی برای مقایسه نیست. در این شرایط به نظر می‌رسد رقابت در قسمت مردمی جشنواره تلویزیون، فرصتی است تا برنامه ساز‌ها بتوانند میزان محبوبیت خود را برای گرفتن اسپانسر‌ها به رخ بکشند.

 

بی خیال افکار عمومی!

البته برای همه برنامه‌های تلویزیونی، تعداد تماشاگران اهمیت خاصی ندارد. همین امسال سریال تلویزیونی پدر وقتی از صدا و سیما پخش می‌شد با بازتاب منفی تماشاگران مواجه شد. حتی سایت اصولگرای مشرق هم این اثر را سطحی و ضعیف ارزیابی کرد و درباره آن با تیتر «سریال پدر، کپی ناقص و ضعیفی از فیلم دلشکسته» نوشت مایه بهت است که حامد عنقا در مقام یک نویسنده شناخته شده و البته پرکار، هنوز باور ندارد که دوره شخصیت‌سازی‌های سفید و سیاه سرآمده است!

اما عوامل این سریال که رای بسیار پایینی در جشنواره جام جم به دست آورده‌اند، ضمن انتقاد به شیوه نظرسنجی این برنامه اعلام کرده بودند که برای نوروز امسال سریال جدیدی را برای صدا و سیما خواهند ساخت.

 

در واقع این مجموعه‌های نمایشی بیشتر از آنکه به مخاطب عام فکر کنند، فقط رضایت یکی دو مدیر ارشد را با سوژه و ... به دست می‌آورند و سپس پول بی حساب و کتاب بیت المال در اختیار آنان و دوستانشان قرار می‌گیرند تا برنامه‌هایی بسازند که هیچ مخاطب و جذ ابیتی ندارد و حتی در مقایسه با سایر آثار تلویزیون، کم بیننده‌تر و کم اهمیت‌تر است.

وقتی پای اسپانسر در میان است

وضعیت برنامه‌های تاک شو، مسابقه یا برنامه‌هایی که مبتنی بر حمایت اسپانسر است، متفاوت است. در مسابقات ورزشی، برای اینکه تعداد بیشتری در مسابقه پیامکی شرکت کنند گاه تا دقیقه ۸۵ یک مسابقه فوتبال، فرصت پیش بینی مسابقه وجود دارد. در عین حال، یکی دو دقیقه اول بیشتر مسابقات حساسیت برانگیز، فدای نمایش آگهی‌های بازرگانی صدا و سیما می‌شود.

مسابقات و جنگ‌ها و برنامه‌های دیگری که وابستگی مستقیمی به حمایت اسپانسر دارند، وضع بدتری دارند. «پس همین الان گوشیت را بردار و این شماره را پیامک کن!» این جمله‌ای که بیشتر مجری‌های تلویزیون مدام آن را تکرار می‌کنند تا شاید شما برنده خوشبخت خودروی چند صد میلیونی باشید! در واقع التماس مجریان از مخاطبان است تا تعداد بینندگان برنامه را بالاتر نشان دهد. در بسیاری از این برنامه‌ها مجریان گاه اعتراف کرده‌اند که همه عوامل برنامه با تمام خطوط خود در نظرسنجی‌ها شرکت می‌کنند.

برنده باش

حضور محمدرضا گلزار هم جدا از این مباحث نیست. وقتی ارسال پیامک‌های مشکوک به طیف گسترده‌ای از مردم مبنی بر «ثبت رأی آن‌ها به نام برنامه تلویزیونی برنده باش در جشنواره جام‌جم» آن هم بدون آنکه فرد دریافت‌کننده پیامک در رأی‌گیری جشنواره مشارکت کرده باشد، ابهاماتی را درباره فرآیند ثبت آرا در این رویداد تلویزیونی طی روز‌های اخیر به همراه داشت.

 

مسابقه «برنده باش» هر پنجشنبه و جمعه با اجرای محمدرضا گلزار روی آنتن شبکه سه سیما می‌رود و با استقبال نه چندان گرم مخاطبان مواجه شده است و به نظر می‌رسد دست‌هایی در کار بوده که مخاطب این برنامه را با تقلب، بیشتر نشان دهد.

ابتدا دبیر جشنواره جام‌جم ضمن تأکید براینکه عوامل برنامه «برنده باش» در این اخلال هیچ نقشی نداشته‌اند، گفته بود: ثبت آرا همچنان متوقف است تا ما ببینیم مشکل چیست و از کجا این اتفاق رخ داده است.

 

اینکه دستکاری در آرای نظرسنجی با دستور و هماهنگی چه کسی انجام شده، هنوز مشخص نیست. مسئولان هم فعلا به گفتن این جمله بسنده کرده‌اند که «چه کسی مسئول نیست»

 

هرچند دبیر جشنواره گفته بود عوامل برنده باش دخالتی در دستکاری آرا ندارند، اما این سوال مطرح می‌شد که یک فرد یا شرکت بیرون از صداوسیما چه سودی دارد که بخواهد آرای دو برنامه را جابجا کند؟ مگر آنکه پای منافع مالی یا دست کم دعواهای درونی صداوسیما در میان باشد.

 

نکته دیگر آنکه وقتی صداوسیما برای افکار عمومی اعتبار زیادی قائل نیست و معمولا سریال‌ها و برنامه‌های آن ارتباطی به فضای عمومی جامعه ندارد، این سازمان چه اصراری در برگزاری نظرسنجی دارد؟ مگر قرار است صداوسیما بر اساس افکار عمومی و واقعیت جامعه، خط مشی خود را تغییر دهد، که اقدام به برگزاری نظرسنجی می‌کند؟

 

معمولا در تلویزیون‌های جهان آمار پائین بازدید از یک برنامه به توقف تولید آن خواهد انجامید. امادر ایران نوع نگاه به تلویزیون متفاوت است، ممکن برنامه‌ای در طول دو سه دهه ساخته شود و نتواند جذب مخاطب کند اما سیاست‌های حاکم بر صداوسیما باعث می‌شود به ادامه ساخت آن اصرار شود. نمونه این اتفاق برنامه گزارش هفتگی بود که روزهای جمعه از تلویزیون پخش می‌شد. این برنامه هیچگاه متوقف نشد، چون سیاست صداوسیما حمایت از آن بود. در مدت اخیر بالاخره مدیران صداوسیما تصمیم گرفتند حداقل دستی به ظاهر این برنامه و کیفیت آن بکشند. اما این اقدام نه به خاطر نظرسنجی‌ها، بلکه به خاطر سیاست‌های حاکم بر صداوسیما بود.

 

در واقع صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران هیچگاه خود را نیازمند آرای مردم ندیده است و اساسا بر مبنای تصورات مردم و تغییرات جامعه برنامه‌سازی نمی‌کند. در طبیعی‌ترین حالت، نظرسنجی‌های صداوسیما تنها این کاربرد را برای این سازمان عریض و طویل دارد که بداند مردم چه می‌خواهند تا آن را نسازد!