در ونزوئلا چه خبر است؟/ تلاش‌‌های گوایدو برای برکناری مادورو به کجا ختم می‌شود؟

رویداد۲۴ ونزوئلا بار دیگر به صدر اخبار جهان بازگشت. خوان گوایدو، رئیس پارلمان و رئیس‌جمهور خودخوانده اپوزیسیون ونزوئلا، که به مدت چند ماه آشکارا برای برکناری نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، تلاش می‌کند، روز سه شنبه عملیات نهایی حذف مادورو از قدرت را آغاز کرد.

چند ماه پیش گوایدو خود را ناگهان رئیس‌جمهور موقت ونزوئلا نامید و مادورو را رئیس‌جمهور غیرقانونی توصیف کرد. تقریبا اکثر کشور‌های غربی گوایدو را به رسمیت شناختند و خواستار برکناری مادورو شدند. اما به رغم این حمایت گسترده خارجی، گوایدو هنوز نتوانسته است رقیب خود را از میدان به در کند. از این رو، روز صبح سه شنبه گوایدو جسورانه‌ترین اقدام خود را انجام داد. او در میان تعدادی از اعضای نیرو‌های مسلح ونزوئلا در پایگاه هوایی لاکارلوتا ظاهر شد و خواستار «خیزش نظامی» علیه مادورو شد. علاوه بر این، از مردم خواست در حمایت از نظامیان، به خیابان‌ها بیایند. تعدادی از مردم در حمایت از گوایدو به خیابان‌ها ریختند و با نیرو‌های امنیتی وابسته به مادورو درگیر شدند. اندکی بعد، نیرو‌های دو طرف به سمت یکدیگر تیراندازی کردند.

همزمان با این تحولات، گوایدو در توئیتی عملیات خود را برای برکناری مادورو اعلام کرد و نوشت: «مردم ونزوئلا پایان غصب (قدرت) را آغاز کردند. در این لحظه، من با یگان‌های مهم نظامی نیرو‌های مسلح‌مان دیدار و مرحله نهایی عملیات آزادی را آغاز می‌کنم.»

دولت مادورو به سرعت به این ادعا پاسخ داد. جورج رودریگز، سخنگوی دولت، در پاسخ به اظهارات گوایدو اعلام کرد که برخی از اعضای «خائن» ارتش ونزوئلا در کودتای ناکام گوایدو شرکت کرده‌اند و دولت مشغول خنثی کردن کودتای آنان است.

گوایدو ادعا می‌کند که از حمایت نیرو‌های نظامی برخوردار است. در مقابل، مادورو این را تکذیب می‌کند. هر چند که دو طرف بر حمایت نیرو‌های نظامی تاکید می‌کنند، اما سه شنبه خیابان‌های کاراکاس از غیرنظامیان مملو شد. ده‌ها هزار نفر از هواداران گوایدو به خیابان‌ها ریختند و با نیرو‌های امنیتی درگیر شدند. در این میان، یک صحنه به سرعت در رسانه‌های جهانی بازتاب یافت. در ویدئویی که از کاراکاس مخابره شده، خودرویی متعلق به گارد ملی دیده می‌شود که چند تن از تظاهرات‌کنندگان را زیر می‌گیرد.

به نظر می‌رسد که یکی از عواملی که احساسات هواداران گوایدو را تهییج کرد، آزادی لئوپولدو لوپز، زندانی سیاسی معروف ونزوئلایی، توسط نیرو‌های نظامی طرفدار گوایدو است.

این نخستین بار نیست که ونزوئلا شاهد تظاهرات است. از ژانویه ۲۰۱۹ که گوایدو خود را رئیس‌جمهور موقت نامید، تاکنون چند بار خیابان‌های کاراکاس و دیگر شهر‌ها صحنه اعتراضات خیابانی بود. گوایدو و طرفدارانش می‌گویند مادورو رئیس‌جمهور قانونی نیست و قدرت را «غصب» کرده است و لذا باید کناره گیری کند. مادورو از سال ۲۰۱۳ تاکنون رئیس‌جمهور ونزوئلاست و در ماه مه ۲۰۱۸ بار دیگر در انتخابات ریاست‌جمهوری برای یک دوره شش ساله دیگر پیروز شد. انتخاباتی که اپوزیسیون سلامت آن را زیرسوال برده بود. در ادامه کشاکش‌های سیاسی میان مادورو و اپوزیسیون، در ژانویه ۲۰۱۹، دو هفته پس از مراسم تحلیف مادورو، گوایدو در میان تظاهرات‌کنندگان، خود را رئیس‌جمهور موقت نامید. از آن زمان ونزوئلا با یک بحران سیاسی کم‌سابقه روبروست.

دولت دونالد ترامپ و متحدانش، خصوصا کلمبیا، قویا از تحرکات گوایدو حمایت می‌کنند. جورج آریازا، وزیر خارجه ونزوئلا، آمریکا و کلمبیا را به انجام یک کودتای جدید در کشورش متهم کرد. او در توئیتی گفت که همه اقدامات چند ماه اخیر ونزوئلا در آمریکا و کلبمیا برنامه‌ریزی شده‌اند. آمریکایی‌ها این را تکذیب نمی‌کنند و حتی برخی از آن‌ها احتمال حمله نظامی به ونزوئلا را مطرح کرده‌اند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مایک پومپئو، وزیر خارجه، و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، همگی مواضعی در حمایت از تحرکات گوایدو اتخاذ کرده‌اند. علاوه بر این، کلیان کانوی، مشاور کاخ سفید، ضمن حمایت از گوایدو، گفته است: «مادورو باید برود. ما این را خیلی واضح گفته‌ایم.».

اما به نظر می‌رسد که مادورو نه تنها به فکر رفتن نیست بلکه فقط به پیروزی فکر می‌کند. او در توئیتی گفته «اعصاب فولادی» دارد و از حمایت مطلق نیرو‌های نظامی برخوردار است. مادورو سپس نوشت: «ما پیروز خواهیم شد.»

ظاهرا دولت مادورو موفق شده است جدی‌ترین تلاش گوایدو را خنثی کند. چرا که برخی گزارش‌ها حاکی از آن است تعدادی از نظامیان حامی گوایدو به سفارتخانه‌های کشور‌های دیگر در کاراکاس پناه برده‌اند و خود گوایدو نیز به همراه لوپز کاراکاس را ترک کرده است. اوتاویو ریگو باروس، سخنگوی ریاست‌جمهوری برزیل اعلام کرد که ۲۵ نظامی ونزوئلایی با پناه بردن به سفارت برزیل در ونزوئلا درخواست پناهندگی کرده‌اند. برزیل، در کنار سایر کشور‌ها نظیر کلمبیا، اکوادور و آمریکا از عملیات گوایدو حمایت می‌کنند. ظاهرا گوایدو پس از ناکامی در ساقط کردن مادورو کاراکاس را به مقصد ایالت میراندا ترک کرده است. آمار دقیقی درباره میزان تلفات روز سه شنبه ونزوئلا وجود ندارد، اما طبق برخی گزارش‌ها حدود ۵۲ نفر از معترضان مجروح شده‌اند.

این کشور از چندماه پیش وارد یک بحران سیاسی ادامه‎دار شده و هنوز پایانی برای آن قابل تصور نیست. اپوزیسیون به رهبری گوایدو هر نوع گفتگو با مادورو را رد می‌کنند و فقط خواستار کناره گیری او هستند. در این میان، آمریکا به عنوان مهمترین حامی گوایدو، به دقت اوضاع ونزوئلا را رصد می‌کند. مقامات آمریکا تلاش می‌کنند از طریق تهدید و تطمیع ارتش ونزوئلا را از مادورو جدا کنند. در ماه‌های اخیر، ارتش به مهمترین عامل اثرگذار در تحولات ونزوئلا تبدیل شده است. کاخ سفید تلاش‌های زیادی برای نزدیک کردن ارتش به گوایدو کرده، اما در این راه موفقیت چندانی به دست نیاورده است. بنابراین، اعلام عملیات نظامی برای برکناری مادورو احتمالا آخرین تحرک گوایدو خواهد بود که یا او را به قدرت می‌رساند یا اینکه او را برای مدت طولانی از صحنه سیاسی ونزوئلا حذف خواهد کرد.