تاریخ انتشار: ۰۶:۴۹ - ۰۲ خرداد ۱۳۹۸

اهمیت استراتژیک گذرگاه ‏مرزی ابوکمال-قائم برای ایران / راه دسترسی به بیروت، دمشق، بغداد و دریای مدیترانه

در روز‌های اخیر شاهد افزایش تنش‌ها بین تهران و واشنگتن در نقاط ‏مختلف خاورمیانه بوده ایم. رهبران ایران برای تثبیت جایگاه خود در عراق ‏و سوریه و کاهش تاثیر تحریم‌ها به دنبال کنترل و بازگشایی گذرگاه ‏مرزی ابوکمال در قائم هستند.

جو ماکرون در المانیتور نوشت: در روز‌های اخیر شاهد افزایش تنش‌ها بین تهران و واشنگتن در نقاط ‏مختلف خاورمیانه بوده ایم. رهبران ایران برای تثبیت جایگاه خود در عراق ‏و سوریه و کاهش تاثیر تحریم‌ها به دنبال کنترل و بازگشایی گذرگاه ‏مرزی ابوکمال در قائم هستند. باید ببینیم آیا ایران به هدف خود می‌رسد ‏و دولت ترامپ چه واکنشی نشان خواهد داد. ‏

 در ادامه این مطلب آمده است: دو اتوبوس از زائران عراقی حضرت زینب (س) در تاریخ ۲۳ آوریل از این ‏گذرگاه عبور کردند. ممکن است این گذرگاه به زودی برای مسافرت و ‏تجارت باز شود. شهر ابوکمال در نزدیکی رودخانه فرات در استان دیرالزور ‏در شرق سوریه واقع شده است. مقامات مرزی عراق می‌گویند که گذرگاه ‏مرزی ابوکمال-قائم احتمالاً طی شش ماه آینده باز خواهد شد. ‏

امروزه گذرگاه ابوکمال می‌تواند ارتباط زمینی بین ایران با بغداد، دمشق ‏و بیروت را امکان پذیر کند. بدین ترتیب دسترسی ایران به دریای مدیترانه ‏تضمین خواهد شد. به طور خلاصه، این پل زمینی اهمیت زیادی برای ‏گسترش تجارت و کاهش تاثیر تحریم‌های آمریکا بر اقتصاد ایران خواهد ‏داشت. ایران با کمک این گذرگاه می‌تواند هزینه‌های مرتبط با سفر‌های ‏هوایی از تهران به دمشق را کاهش دهد. ‏

حکومت سوریه از سال گذشته تلاش کرده بود که دولت عراق را برای ‏بازگشایی این گذرگاه مرزی قانع کند، اما این تلاش‌ها تاکنون به نتیجه ‏نرسیده اند. ولید معلم، وزیر خارجه سوریه در ژوئن ۲۰۱۸ نامه‌ای برای ‏همتای عراقی خود نوشت و خواستار بازگشایی گذرگاه ابوکمال شد. عماد ‏خمیس، نخست وزیر سوریه نیز در سفر اخیر خود به عراق دوباره این ‏درخواست را مطرح کرده بود. ‏

گذرگاه ابوکمال اهمیت زیادی برای ایران در سوریه دارد. به ‏همین خاطر نقش دمشق کم رنگ‌تر شده است. ایران در سه مرحله ‏توانست بر این گذرگاه تسلط پیدا کند. ‏

اولین مرحله در نوامبر ۲۰۱۷ شروع شد. مطابق با گزارش‌های منتشر ‏شده، قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران رهبری عملیات ‏بازپس گیری ابوکمال از گروه داعش را بر عهده داشت. ویدئو‌های منتشر ‏شده در رسانه‌های اجتماعی بازدید‌های او از این منطقه را نشان داده اند. ‏روسیه و حکومت بشار اسد بعد از پایان جنگ نیرو‌های خود را به نقاط ‏دیگر در کشور منتقل کردند، اما شبه نظامی‌های مرتبط با اسد در این ‏منطقه باقی ماندند. ‏

در نتیجه گذرگاه ابوکمال تحت کنترل شبه نظامی‌های یاغی قرار گرفت ‏که برای تسلط بر این منطقه با یکدیگر درگیر می‌شدند. این درگیری‌ها ‏در آگوست ۲۰۱۸ به اوج رسیدند. در این درگیری‌ها شبه نظامی‌های ‏مرتبط با بشار اسد و شبه نظامی‌های تحت حمایت ایران حضور ‏داشتند. در نهایت یک کمیته صلح و سازش کار خود را برای پایان دادن به ‏این تنش‌ها شروع کرد. ‏

شبه نظامی‌های تحت حمایت ایران شامل حزب الله لبنان، جنبش نجبای ‏عراق، لشگر فاطمیون افغانستان و لشگر زینبیون پاکستان بودند. شبه ‏نظامی‌های مرتبط با سوریه نیز همان نیرو‌های سپر امنیتی ارتش ‏بودند. ‏

مرحله دوم در اکتبر شروع شد. ایران تلاش کرد به تدریج نفوذش را در ‏منطقه گسترش دهد و هم زمان تنش‌های خود با روسیه را مدیریت کند. روسیه نیز سه ماه بعد از اجلاس هلسینکی که بین ترامپ ‏و پوتین برگزار شد، نیرو‌های خود را در نزدیکی گذرگاه ابوکمال مستقر ‏کرد. نیرو‌های روسیه و اسد به عنوان نیرو‌های حافظ صلح از ایجاد ‏درگیری بین نیرو‌های دموکراتیک سوریه و شبه نظامی‌های تحت حمایت ‏ایران جلوگیری کردند. بدین ترتیب، آن‌ها مانع گسترش نفوذ ایران در این ‏منطقه مرزی شدند. ‏

بعد از آنکه آمریکا در ماه نوامبر تحریم‌های ایران را اعمال کرد، رهبران ‏ایران تلاش خود را برای بازگشایی گذرگاه ابوکمال افزایش دادند. این ‏گذرگاه اهمیت زیادی برای کاهش تاثیر تحریم‌ها داشت. ایران از ‏ژانویه امسال سرعت مبادلات تجاری خود را با عراق و سوریه افزایش داده ‏است. ظاهرا آن‌ها قصد دارند امنیت و اقتصاد ایران را از طریق بزرگراه ها، ‏خطوط راه آهن و شبکه‌های انرژی به دو کشور عراق و سوریه پیوند ‏دهند. رئیس ستاد ارتش عراق در تاریخ ۱۷ مارس در کنفرانس خبری ‏مشترک با همتا‌های ایرانی و سوری خود در دمشق اعلام کرد که گذرگاه ‏مرزی ابوکمال در چند روز آینده باز خواهد شد. روز بعد محمد باقری، ‏رئیس ستاد ارتش ایران برای بازدید از سربازان ایرانی و متحدان آن‌ها به ‏گذرگاه ابوکمال رفت. ‏

مرحله سوم نیز این ماه شروع شد. ایران به طور کامل کنترل ‏گذرگاه ابوکمال را در دست گرفت. مطابق با گزارش‌های منتشر شده ‏تعدادی از گروه‌های مرتبط با ایران شامل جنبش نجبای عراق و لشگر ‏فاطمیون به داخل خاک عراق بازگشتند.

ماه گذشته روسیه نیرو‌های خود را از این منطقه خارج کرد و تنها یک ‏گروه به صورت نمادین در منطقه باقی مانده است. منابع مرتبط با ارتش ‏روسیه حاضر به تایید این گزارش‌ها نشدند. اما منابع محلی ما در منطقه ‏ابوکمال این موضوع را تایید می‌کنند. خروج ناگهانی نیرو‌های روسیه به ‏معنی آن است که آن‌ها در فضای کنونی نگران امنیت سربازان خود ‏هستند. روسیه اساسا کنترل گذرگاه مرزی ابوکمال را به طور کامل به ‏ایران واگذار کرد. ‏

ما هنوز نمی‌دانیم که آمریکا چه واکنشی نسبت به حضور ایران در این ‏منطقه نشان خواهد داد. برخی رسانه‌ها مدعی هستند که نیرو‌های ‏دموکراتیک سوریه شاید به زودی به این گذرگاه حمله کنند. اما در حال ‏حاضر این نیرو‌ها بر روی تهدیدات حکومت ترکیه تمرکز کرده اند و تمایلی ‏برای درگیری با شبه نظامیان تحت حمایت ایران ندارند. اما در صورتی که ‏دولت ترامپ اطلاعاتی در مورد انتقال محموله‌های تسلیحاتی از این ‏گذرگاه در اختیار اسرائیل قرار دهد، ممکن است شاهد حملات هوایی ‏جنگنده‌های اسرائیلی باشیم. علاوه براین، برخی شواهد نشان می‌دهند ‏که ترامپ دولت عراق را برای بازگشایی این گذرگاه تحت فشار قرار داده ‏است. در حال حاضر ایران و سوریه تحت تحریم‌های دولت ترامپ هستند. ‏

در ماه‌های آینده ابوکمال نقش مهمی در تقابل بین ایران و آمریکا در ‏خاورمیانه خواهد داشت. آمریکا برای حل کردن این مشکل نمی‌تواند به ‏روسیه اتکا کند، زیرا مسکو در نهایت شاید بتواند صرفا از گسترش نفوذ ‏ایران در جنوب سوریه جلوگیری به عمل آورد. ‏

دولت عراق در آینده باید راه حلی برای این گذرگاه مرزی استراتژیک پیدا ‏کند. دولت ترامپ نیز به زودی باید تصمیم بگیرد که اجازه دسترسی ایران ‏به دریای مدیترانه را خواهد داد یا خیر. دولت آمریکا می‌تواند برای بستن ‏گذرگاه قائم به دولت عراق فشار وارد کند. ‏

خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
نظرات شما
پیشخوان