سردار سلیمانی ترور نمی‌شد، باز هم ایران گام پنجم کاهش تعهدات برجامی را برمی‌داشت/ توافق هسته‌ای هنوز تمام نشده است

رویداد۲۴ ایران طی بیانیه‌ای اعلام کرد که گام پنجم کاهش تعهدات برجامی را برداشته است و از این به بعد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست؛ اما همکاری خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی کمافی السابق ادامه می‌دهد. 

این گام نهایی که در چارچوب توافق نامه برجام صورت برداشته شده است، دوروز بعد از ترور سردار سلیمانی صورت گرفت. محمدجواد ظریف در واکنش به این تصمیم در توییتر خود نوشت: «به عنوان پنجمین و آخرین گام جبرانی ذیل پاراگراف ۳۶ برجام، از این پس، تعداد سانتریفیوژ‌ها هیچ محدودیتی نخواهد داشت. این گام در چارچوب برجام است و همه پنج گام در صورت اجرای موثر تعهدات متقابل، برگشت‌پذیر است. همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه خواهد یافت.»

از همین رو، برخی معتقدند با اجرایی شدن گام پنجم، برجام نیز به طور کلی به پایان خود رسیده و عملا تمام شده است، نظری که بسیاری از کارشناسان آن را رد می‌کنند. بهشتی پور کارشناس و فعال سیاسی در این حوزه معتقد است برجام تمام نشده است زیرا ایران همکاری خود با آژانس را کماکان ادامه می‌دهد و از این نظر می‌توان به ادامه راه امیدوار بود. 

حسن بهشتی پور کارشناس مسائل سیاسی به رویداد۲۴ می‌گوید: ایران اعلام کرده که گام پنجم کاهش تهدات برجامی را اجرایی می‌کند. تعهدات ایران در برجام به سه بخش تقسیم می‌شود. یک بخش مربوط به ایجاد محدودیت در فعالیت‌های هسته‌ای است، بخشیش مربوط به فعالیت و کنترل‌های آژانس است و بخشی هم مربوط به نظارت‌های آژانس است. اکنون اینکه ایران گام پنجم را برداشته است، به معنای این است که قرار بود تعداد سانتریفیوژهایش بیش‌تر از ۶۰۶۰ تا بیشتر نشود، اما از این به بعد بر اساس توان نیازش هرتعداد که بخواهد تولید می‌کند و غنی سازی را به هر درصد و میزانی که بخواهد تولید و ذخیره می‌کند.

برجام تمام نشده است 

این کارشناس مسایل هسته‌ای ادامه داد: ایران در بخش نظارت و کنترل اعلام کرده کماکان زیر نظر آژانس است و همکاری خود را با این سازمان ادامه می‌دهد و آژانس نیز حق نظارت بر مسائل هسته‌ای ایران را دارد. بنابراین، چون فعالیت‌های ایران شفاف است و نمی‌خواهد به سمت سلاح‌های هسته‌ای برود، همچنان همکاری خود با آژانس را ادامه می‌دهد. اما زمانی که طرف مقابل می‌گوید ما تعهدات را انجام نداده‌ایم، باید بپرسیم که آن‌ها اصلا تعهدات خود را انجام داده‌اند که از ایران گلایه می‌کنند؟ معتقدم برجام همچنان پابرجاست به دلیل اینکه ایران فقط بخش محدودیت‌های تولید و غنی سازی را کنار گذاشته است و مابقی موارد را اجرا می‌کند، ضمن اینکه اعلام کرده است که اگر طرف مقابل به تعهدات خود برگردد، ایران نیز به چارچوب تعهدات خود برمی‌گردد.

بهشتی پور با بیان اینکه نظارت و همکاری ایران و آژانس قبل و بعد از برجام متفاوت است، تصریح کرد: همکاری ایران با آژانس قبل از برجام صرفا در چارچوب NPT بوده است، اما بعد از برجام ایران هم به طور داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرایی کرد و هم برخی از نظارت‌هایی که تا پیش از آن نبود را پذیرفت. به طور مثال فعالیت‌های هسته‌ای ایران از معدن و استخراج از آن شروع می‌شود و تا تولید کیک زرد در اردکان ادامه دارد. در گذشته تمام این مراحل به صورت جداگانه و بر اساس ترتیبات اجرایی NPT تحت نظارت آژانس بود.

همکاری ایران با آژانس قبل و بعد از برجام بسیار متفاوت است

وی ادامه داد: ما NPT را در زمان شاه پذیرفته بودیم، در سال ۱۹۷۳ نیز قراردادی را با آژانس امضا کرده بودیم که در آن دوران ترتیبات همکاری ایران با آژانس مشخص شده بود. پس قبل از برجام ما به طور کامل بر اساس ترتیباتی که آژانس مشخص کرده بود با آن‌ها همکاری می‌کردیم. ما بعد از برجام تفاهم و همکاری دو طرف بر اساس توافق دو طرف و آنچه که در متن توافق برجام آمده است همکاری می‌کنیم. پس می‌بینیم که همکاری ایران با آژانس قبل و بعد از برجام بسیار متفاوت است و برای آژانس و اروپا بسیار اهمیت دارد که ایران این همکاری را ادامه بدهد، زیرا تا زمانی که این همکاری ادامه داشته باشد، چین و روسیه نیز همکاری خود را با ما ادامه می‌دهند، اما اگر به پیشنهاد برخی از آقایان گوش کنیم و بخواهیم از NPT خارج شویم، نه تنها حمایت‌های چین و روسیه را از دست می‌دهد، بلکه باید دوباره به بحث اول مبنی بر اینکه تمایلی برای ساخت بمب ندارد هم برگردد.

اجرایی شدن گام پنجم کاهش تعهدات ارتباطی با ترور سردار سلیمانی ندارد 

این کارشناس سیاسی ادامه داد: نمی‌دانم چرا برخی تلاش دارند بگویند اجرایی کردن گام پنجم به ترور سردار سلیمانی مرتبط می‌شود، در صورتی که این اتفاق ۵ روز زودتر اجرایی شد و اگر سردار سلیمانی ترور نمی‌شد باز هم ایران در چند روز آینده گام پنجم کاهش تعهدات برجامی را اجرایی می‌کرد. پس این کاهش تهعدات ارتباطی با شهادت سردار سلیمانی ندارد و مسئولین باید در زمان و مکان مناسب واکنش محکمی نسبت به این جنایت داشته باشند.

حتی داشتن بمب هسته‌ای هم ما را از تهدید‌های ترامپ در امان نمی‌گذارد

بهشتی‌پور با تاکید بر اینکه به عنوان یک تحلیلگر امیدوارم که ایران همکاری خود با آژانس را کماکمان ادامه دهد، خاطرنشان کرد: ما اگر همکاری‌مان با آژانس را پایان دهیم دشمن‌هایمان را افزایش می‌دهیم، اما یک فکری هست که می‌گویند اگر ایران بمب هسته‌ای داشت، آمریکا جرات نمی‌کرد که ما را تهدید کند، اما دیدید که کره شمالی ۱۰ بمب هسته‌ای هم دارد، اما آمریکا کماکان آن‌ها را تهدید می‌کند. اینطور نیست که اگر بمب داشته باشیم آمریکا ما را تهدید نمی‌کند.

او ادامه داد: بحث دوم این است که داشتن بمب هسته‌ای این بهانه را به آمریکا می‌دهد که سایر کشور‌های دنیا را هم با خودشان همراه کنند؛ از جمله چین و روسیه. زیرا این دو کشور ایران هسته‌ای را تهدیدی علیه خودشان می‌دانند و به همین دلیل است به قطع‌نامه‌هایی که علیه ایران صادر می‌شد رای مثبت یا ممتنع می‌دادند؛ بنابراین روشن است که داشتن بمب هسته‌ای برای ما بازدارنده نخواهد بود و بالعکس باعث می‌شود دنیا هم طرف آمریکا برود و فشار‌ها علیه کشورمان بیشتر شود.

بهشتی پور با بیان اینکه میانجیگری ژاپن ارتباطی به برجام ندارد و به رابطه ایران و آمریکا مرتبط است، تصریح کرد: برجام که فقط ایران و آمریکا نیست، این توافق‌نامه طرف‌های متعددی دارد و نباید همه آن را مرتبط با آمریکا بدانیم، بلکه برجام توافقی با ۶ کشور مهم و قدرتمند دنیا بود. نکته دوم اینکه ایران هیچ‌گاه میانجی‌گری را رد نکرده است؛ موضوع این است که ایران نمی‌خواهد به ذلت و شرایطی که آن‌ها تعیین کرده است تن بدهد. اینگونه نیست که ایران میانجی‌گری‌ها را رد کند، اما بر اساس منافع ملی حرکت می‌کند.