آیا ایران به دنبال خرید سیستم پدافندی جدید از روسیه است؟

رویداد۲۴ آنتون مارداسوف در المانیتور نوشت: پس از تشدید تنش نظامی بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به خاطر ترور قاسم سلیمانی، فرمانده قدس شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مقامات روسی در حال بررسی طرحی برای فروش تجهیزات دفاع موشکی به ایران هستند. برخی نخبگان سیاسی روس بر این باورند که همکاری نزدیکتر فنی و نظامی به نفع هر دو کشور است.

 ولادیمیر ژیرینوفسکی، رهبر حزب دموکراتیک لیبرال روسیه در اوایل ماه جاری در این باره گفت: ما باید به ایران پیشنهاد امضای توافق نامه همکاری نظامی دهیم و مدرن‌ترین سلاح‌ها را به تهران بفروشیم تا کسی جرات نکند به این کشور حمله کند. وی ابراز اطمینان کرد که سامانه‌های دفاعی اس ۴۰۰ و اس ۵۰۰ می‌توانند حریم هوایی ایران را کاملا امن کنند.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه امور خارجه نیز در ماه دسامبر تأکید کرد که روسیه پیش از این فروش تجهیزات نظامی به ایران را در دستور کار داشته و اکنون منتظر لغو تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه این کشور تا تاریخ پاییز ۲۰۲۰ است، طبق توافق هسته‌ای ایران با ۱+۵ در سال ۲۰۱۵ مقرر شد که پنج سال بعد تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران برداشته شود.

---

بیشتر بخوانید:

تضمینی وجود ندارد ترامپ به توافق احتمالی با ایران نیز پایبند باشد

---

در آخرین گزارش سالانه آژانس اطلاعات دفاعی ایالات متحده آمده است که ایران احتمالا پس از برداشته شدن محدودیت‌های قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل به دنبال خرید جنگنده‌های سوخو ۳۰ روسی و تانک‌های تی ۹۰ برود. در کنار این‌ها پیش‌بینی می‌شود تهران به دنبال خرید سیستم‌های دفاع هوایی اس ۴۰۰ و سیستم‌های دفاع ساحلی باستیون از روسیه هم باشد.

اگرچه به طور سنتی نسبت به چنین گزارش‌هایی شک و تردید وجود دارد، اما کارشناسان روسی اذعان می‌کنند که فروش سیستم‌های دفاع ضد هوایی به ایران دور از ذهن نیست. البته در سال ۲۰۱۶، حسین دهقان، وزیر دفاع ایران خاطرنشان کرد که تهران برنامه‌ای برای خرید سیستم اس ۴۰۰ ندارد چرا که همین سامانه اس ۳۰۰ فعلی که در اختیار دارد نیازهای‌اش را برطرف می‌کند. ارتش ایران همچنین از سیستم دفاعی هوایی دوربرد باور ۳۷۳ ساخت خود که شکل بومی اس ۳۰۰ است هم بهره می‌برد.

دو منبع نظامی روسی که نخواستند نامشان فاش شود در گفتگو با المانیتور گفتند که مذاکرات ایران با روسیه برای خرید تسلیحات نظامی مدرن، در آوریل سال ۲۰۱۹ در جریان هشتمین کنفرانس مسکو درباره امنیت بین المللی که توسط وزارت دفاع برگزار شد، انجام گرفت. در ماه مه، امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران به مسکو رفت و بلومبرگ در آن زمان گزارش داد که روسیه به درخواست رسمی ایران برای خرید اس ۴۰۰ پاسخی نداده است.

روسلان پوخوف، رئیس مرکز تجزیه و تحلیل استراتژی و فناوری مسکو در آن زمان خاطرنشان ساخت که چنین خرید‌های نظامی‌ای توسط ایران می‌تواند منجر به تشدید تنش در منطقه شود. پوخوف همچنین هشدار داد که اگر طرف روسی تصمیم به فروش اس ۴۰۰ به ایران بگیرد، این یک چالش مستقیم برای شرکای مسکو در خاورمیانه خواهد بود و بدان معنی است که روابط با عربستان، اسرائیل و حتی ترامپ تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

با این وجود، در جریان مجمع بین المللی فنی ارتش روسیه در ماه ژوئن ۲۰۱۹، نمایندگان سرویس فدرال همکاری‌های نظامی و فنی این کشور آمادگی خود را برای ساخت تعداد نامحدودی از سیستم‌های اس ۴۰۰ اعلام کردند. در همین حال، بنا بر گزارش‌ها عراق هم برای خرید سیستم‌های دفاعی با روسیه در حال گفتگو است.

در ماه اوت، روسیه و ایران توافق نامه‌ای درباره همکاری دریایی و نظامی امضا کردند که جزئیات آن هنوز فاش نشده است. رسانه‌های روسی سعی دارند همکاری را از طریق تمرینات نظامی مشترک گسترش دهند. در حقیقت، سیاست حداکثر فشار آمریکا بر تهران می‌تواند روسیه را وادار کند تا از فروش سلاح به ایران برای بازدارندگی استفاده کند.

روسیه پیش از این تصمیم گرفته بود که برای باز نگه داشتن امکان مذاکرات در مورد برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) از فروش سلاح‌های پیشرفته به ایران امتناع ورزد.

با این حال، همکاری نظامی و فنی با ایران، روسیه را در معرض فشار‌های بین‌المللی قرار می‌دهد، اتفاقی که در مورد ساقط کردن اشتباه هواپیمایی اوکراین توسط سیستم پدافندی روسی ایران هم رخ داد. در ۱۴ ژانویه، ولدیمیر یلچنکو، سفیر اوکراین در آمریکا، گفت: آن‌هایی که این سیستم را ساخته‌اند یعنی روس‌ها باید مسئولیت این سقوط را بر عهده بگیرند. یلچنکو معتقد بود که سیستم موشکی تور روسی این هواپیما را ساقط کرده است. وی همچنین تأکید کرد که باید در مورد یک مسئولیت خاص بین‌المللی صحبت کنیم.

آندری فروولوف، تحلیلگر نظامی و سردبیر مجله صادرات اسلحه به المانیتور گفت: خرید سیستم‌های دفاع هوایی برای ایران در اولویت نیست. پوشش پدافندی کل کشور برای تهران هزینه بالایی خواهد داشت، آن هم در حالی که پروژه‌های روی زمین مانده بسیاری وجود دارد.

وی ادامه داد: یک گزینه احتمالی ممکن است مشاوره نظامی بیشتر از سوی مسکو به تهران از جمله آموزش نیرو‌های این کشور باشد. علاوه بر این، در سال‌های اخیر، خارجیانی از سراسر جهان در دانشگاه‌های نظامی روسیه تحصیل می‌کردند که حالا احتمال وجود دارد افسران ایرانی هم برای تحصیل به این جا بیایند.

فروولف در ادامه خاطرنشان کرد: اگر ایران بخواهد با ادغام سیستم‌های روسی و توسعه یک مجموعه نظامی و صنعتی بومی کارشناسان روس را وارد مراکز نظامی خود کند این به لحاظ اطلاعاتی ممکن است به نفع‌اش نباشد بنابراین چنین احتمالی کم است.

یوری لیامین، یکی دیگر از کارشناسان نظامی روسیه نیز به المانیتور گفت: در طی یک دهه گذشته ایرانی‌ها سامانه‌های پدافند هوایی برد متوسط ​​و دوربرد خود را توسعه داده و قول داده‌اند که در آینده‌ای نزدیک ضمن توسعه بیشتر قابلیت‌های گذشته‌شان از یک سیستم کوتاه برد جدید نیز رونمایی کنند.

لیامین ضمن قدیمی دانستن سیستم‌های فعلی ایران گفت: دستیابی به برخی از سیستم‌های جدید روسی کاملاً ممکن است، اما باید ساختار و وظایف پیش روی پدافند هوایی ایران را در نظر بگیریم که غالباً بسیار خاص هستند و منابع مالی این کشور هم اکنون محدود است.

لامین افزود: اول از هر چیز، ایران باید تعیین کند که چه چیزی باید بهبود یابد و به چه ترتیبی، سپس روسیه ممکن است گزینه‌هایی برای تقویت و نوسازی سیستم پدافندی به این کشور ارائه دهد. به طور کلی، من تاکید می‌کنم که بهبود و نوسازی سیستم پدافند هوایی باید خطر بروز چنین حوادث غم انگیزی مثل ساقط کردن هواپیمای اوکراینی را کاهش دهد، زیرا سیستم‌های پیشرفته راداری، سیستم‌های کنترل خودکار و ارتباطی، احتمال شناسایی اشتباه هدف را کاهش می‌دهند. سیستم‌های پدافند هوایی مورد استفاده ایران بسته به استفاده خاص آن می‌تواند نوسازی یا جایگزین شود.

لامین ادامه داد: ایران هنوز سیستم دفاع هوایی چینی "اچ کیو ۲ جی" را در اختیار دارد. این سیستم در واقع یک نسخه مدرن از اس ۷ است که به سختی می‌توان آن را ارتقاء داد. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که این سامانه‌ها در سال‌های اخیر در مناطق حساس با سامانه‌های برد متوسط جدید جایگزین شده است. از طرف دیگر، ایران دارای "تور ام ۱" نیز هست که از پتانسیل مدرنیزه کردن بیشتری برخوردار است.