روزگار زلزله‌زدگان کرمانشاه پس از ۳ سال/ مردمی که برای سرپناه «کلیه» می‌فروشند

رویداد۲۴ شادی مکی: آگهی فروش کلیه؛ آنهم وقتی فروشنده یک روستایی از منطقه زلزله‌زده باشد موضوعی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت. آنهم وقتی در آگهی بر فروش دو کلیه تاکید شده و ردیف گروه‌های خونی که مشخصا مربوط به چند نفر بوده و گویی همگی آماده فروش عضو بدن خود هستند.

 

آبان ۹۶ بود که زلزله‌ای با قدرت ۷.۲ ریشتری شهرستان سرپل ذهاب از توابع کرمانشاه را به همراه بسیاری از روستا‌های اطراف درنوردید و تلی از آوار برجای گذاشت. در آن زمان وعده‌های زیادی از سوی دولت به زلزله‌زدگان داده شد. مردم به کمک دولت آمدند تا در سریع‌ترین زمان ممکن کانکس‌های موقت برای خانواده‌هایی که در روز‌های ابتدایی بعد از زلزله حتی چادر هم برای زندگی نداشته و دارایی‌شان را از داست داده بودند، فراهم شود.

 

همه امیدوار بودند که خانه‌ها به سرعت بازسازی یا نوسازی شده و مردم به زندگی طبیعی خود بازگردند. دولت نیز ۴۰ میلیون تومان وام برای ساخت مسکن مردم زلزله‌زده در نظر گرفت؛ مبلغی که با بالا رفتن قیمت ارز و گران شدن قیمت مصالح ساختمانی تنها به اسکلت‌بندی ساختمان رسید و بس.

 

به گزارش رویداد۲۴ شهریور ۹۷ سید مجتبی جاسمی رئیس وقت شورای شهر سرپل ذهاب گفته بود: در اینجا مردمی هستند که حاضرند کلیه خود را بفروشند تا کار ساخت و ساز را انجام دهند؛ این درد است. زلزله‌های پی در پی، روح و روان مردم را به هم ریخته است. قرار بود که به مردم تیرآهن بدهند، ولی بعد اعلام کردند که هیچ تیرآهنی حمل نشده است.

 

حشمت صفری عضو شورای شهر سرپل ذهاب نیز بی‌آنکه وجود چنین آگهی‌هایی را انکار کند، گفته بود: چنین مواردی در خصوص فروش کلیه وجود دارد، زیرا مردم این شهر تمام دارایی و پس‌انداز خود را در زلزله از دست دادند و در حال حاضر هم هیچ درآمدی ندارند. اکثر مردم اینجا پیش از زلزله نیز کارگر بوده و درآمد روزانه داشتند و بسیاری هم به دلیل نداشتن تمکن مالی تحت پوشش کمیته امداد بوده‌اند، حال زلزله هم شرایط را بدتر کرده و خانه خود را از دست دادند، در حالی که مسئولان مدعی بودند تا پایان بازسازی در کنار مردم هستند، اما در حال حاضر مردم با دریایی از مشکلات تنها مانده‌اند.

---

بیشتر بخوانید: کرمانشاه ۲ سال بعد از زلزله/ پیدا کردن خانه سخت‌تر از پیدا کردن نان از زیر سنگ

 

 

 

نزدیک ۳ سال از زلزله سرپل ذهاب گذشته است و همچنان خانواده‌ای متعلق به یکی از روستا‌های این ناحیه برای فروش کلیه آگهی می‌زند. در این خانواده ۴ کودک درسنین ۱۱، ۱۰، ۵ و ۳ ساله همراه با پیرزنی ۷۰ ساله زندگی می‌کنند. مرد خانواده در سن ۳۷ سالگی تصمیم گرفته دو کلیه متعلق به هریک از اعضای خانواده را که شد بفروشد تا خانواده‌اش بتوانند بعد از ۳ سال دوندگی بی‌ثمر طعم زندگی دوباره در یک خانه را بچشند.

 

پدر این خانواده که برای حفظ آبرو نخواست نامش فاش شود، ماجرای تصمیم خانواده برای فروش کلیه را برای رویداد۲۴ اینگونه تعریف می‌کند: مادر و خواهر و برادرم همه در کانکس زندگی می‌کنند. اما من و همسرم به همراه فرزندانم کانکس نداریم. من با پلاستیک و نی برای خانواده‌ام کپر درست کرده‌ام. اوایل در کانکس مادرم بودیم، اما یک کانکس ۲۴ متری برای این تعداد خیلی کوچک است و اذیت می‌شدیم. زندگی زیرپلاستیک هم در گرما و سرما خیلی سخت است.

 

وی ادامه می‌دهد: آگهی فروش کلیه را برای ساخت خانه دادیم. من، همسرم، مادرم و هر چهار فرزندم قصد داریم کلیه خود را بفروشیم هر کدام که زودتر مشتری پیدا کرد. من از اولین روز‌ها بعد از زلزله تا الان دوندگی کرده‌ام استانداری، فرمانداری، هلال احمر و همه جا رفته‌ام. تا بتوانم برای ساخت مسکن کمک بگیرم، اما نشد دیگر راه چاره‌ای نداریم.

 

این پدر خانواده با تاکید براینکه موفق به دریافت ۴۰ میلیون تومان وام دولت به افراد زلزله‌زده که برای ساخت خانه ارائه شد نشده است، عنوان می‌کند: این آخرین راه ما بود. ما در یکی از روستا‌های اطراف سرپل‌ذهاب زندگی می‌کنیم. ۶ نفر از اعضای خانواده ما جانبار شیمیایی ۵ درصد هستند. ما هیچ کمکی نگرفته‌ایم و تنها به مادرم یک کانکس داده شد، به خواهرم هم یک فرد خیر کانکس داد.

 

او می‌گوید: من قبل از زلزله در تهران جوشکار بودم. شرایط سخت کاری در ایران مال باعث شد که دچار آرتروز از ناحیه دو پا شوم. دکتر هم گفت کارم را ادامه ندهم در سرپل ذهاب هم که کاری نیست. درحال حاضر علاوه بر یارانه، ماهی ۴۰۰ هزار تومان هم از کمیته امداد مستمری می‌گیرم. الان مهم‌ترین نگرانی ما مسکن است برای خوراک و پوشاک بالاخره خدا بزرگ است و درست می‌شود.

 

این مرد اهل سر پل ذهاب می‌گوید: زیر کپری که درست کرده‌ایم سنگ و کلوخ است و ما روی آن زندگی می‌کنیم، در نتیجه در فصل سرد کپرمان خیلی سرد می‌شود و حتی بخاری برقی هم نمی‌تواند آن را گرم کند. در فصل گرما هم کولر جواب نمی‌دهد و محیط زندگی‌مان داغ است. همسرم هم گاز را بیرون چادر زیر درخت گذاشته، زیرا زیر پلاستیک نمی‌توان از گاز استفاده کرد. نه بهداشت غدایمان مناسب است و نه شرایط آشپزی همسرم در این هوا مناسب است.

 

او می‌گوید: ۴ بچه را نمی‌توان زیر پلاستیک بزرگ کرد. تنها اتفاق خوب این است که سرویس بهداشتی در زلزله خراب نشد، زیرا در حیاط و جدا از خانه ساخته بودیم و هنوز می‌توانیم از آن استفاده کنیم. هر جا که مراجعه کردم برای کانکس نتیجه‌ای نداشت آن‌ها می‌گویند نداریم. فرمانداری حتی پلاستیک هم به من نداد.

 

پدر خانواده با بیان اینکه این آگهی‌ها را تنها در تهران و کنار بیمارستان‌ها می‌زند تا هیچیک از اقوام و هم‌شهری‌ها متوجه موضوع نشوند، اضافه می‌کند: برای آگاهی از قیمت کلیه به چند بیمارستان در تهران مراجعه کردم، اما قیمت به من نگفتند، اما یکی از بیمارستان‌ها گفت که قیمت کلیه ۱۷ میلیون تومان است و باید ۳ ماه صبر کنید تا نوبتتان شود. قیمت در بازار آزاد هم متفاوت است یکی می‌گوید ۱۰۰ میلیون دیگری می‌گوید ۴۰ میلیون به هرحال هنوز قیمت دقیق را نمی‌دانم.

 

او می‌گوید: حدود یکسال است که مداوم این آگهی را در تهران پخش می‌کنم. چند نفری هم تماس گرفتند و شرایط را پرسیدند، اما هیچیک پیگیر نشدند.

 

 

 

 

به گزارش رویداد۲۴ آگهی فروش کلیه توسط خانواده‌ای زلزله‌زده می‌تواند نشان‌دهنده اوج فقر و بیکاری در این مناطق باشد. مردمی که انقدر مستاصل شده‌اند که برای داشتن مسکن دست به تاراج بدن خود می‌زنند. برای پی بردن به شرایط اقتصادی مردم در مناطق زلزله زده با دکتر فاضل الیاسی مدیر دفتر انجمن جامعه شناسی ایران در مناطق زلزله زده کرمانشاه گفتگو کرده‌ایم. الیاسی به رویداد۲۴ می‌گوید: مناطق سرپل‌ذهاب قصرشیرین گیلانغرب و ثلاث باباجانی یعنی دقیقا مناطق آسیب دیده از زلزله سال ۹۶ همان مناطقی هستند که در جنگ ایران و عراق نیز صدمه زیادی دیده و مردم آن شرایط بدی را تجربه کردند. آثار جنگ و مهیا نشدن زیرساخت‌های اقتصادی و فرهنگی در این مناطق بستری شد برای شکل‌گیری مضاعف فقر در این مناطق.

 

وی مرزنشین بودن مردم را علت دیگر شکل‌گیری فقر در این مناطق دانسته و ادامه می‌دهد: در حالیکه مرزنشین بودن در سایر نقاط جهان یک امتیاز بوده و وضعیت معیشتی افرادی که در مناطق مرزی زندگی می‌کنند بهتر از سایر مناطق است، اما در کرمانشاه و سرپل‌ذهاب این ماجرا معکوس بوده و مرزنشینی مترادف شده با فقر و مردم مستضعف. تمام این مسائل باعث شده بود که مردم این مناطق پیش از وقوع زلزله نیز فقیر باشند.

 

مدیر دفتر انجمن جامعه شناسی ایران در مناطق زلزله زده کرمانشاه عنوان می‌کند: یکی از مسائلی که در زلزله به شدت نمود پیدا کرده و باعث تخریب شدید در این مناطق بود موضوع عدم مقاوم‌سازی خانه‌ها به دلیل فقر و نداشتن بضاعت مالی کافی و در واقع مناسب نبودن ساخت خانه‌ها بود. مثلا وقتی فردی به دلیل نداشتن شرایط مالی مناسب به جای استفاده از ۱۰۰ کیسه سیمان برای ساخت منزل از ۲۰ کیسه سیمان استفاده می‌کند، چنین تبعاتی را در پی خواهد داشت.

 

او با تاکید بر اینکه بخشی از تبعات و خسارات شدید زلزله در مناطق زلزله‌زده کرمانشاه ناشی از مساله فقر بود، عنوان می‌کند: زلزله باعث تشدید فقر شد، زیرا دام‌های بسیاری از روستائیان در این حادثه تلف شد و دولت برای راحت شدن کار به آن‌ها پول دادند تا خودشان دام بخرند. مثلا برای هر راس دام ۶۰۰ هزار تومان دادند به دلیل شرایط خیلی بدی که پیش آمده بود این افراد به دنبال خرید دام نرفتند از سوی دیگر بعد از گذشت چند ماه قیمت دام دو برابر شد و با مبلغی که دولت به آن‌ها پرداخت کرده بود نتوانستند دام بخرند و به همین علت شغل خود را از دست دادند.

 

 

الیاسی اضافه می‌کند: در حال حاضر از شهر ۸۰ هزار نفری سرپل ذهاب ۴۷ درصد مستاجر هستند. این موضوع نشان می‌دهد که فاصله طبقاتی در شهر سرپل ذهاب بسیار زیاد است حتی در همین شرایط بعد از زلزله. دولت بعد از زلزله قرار شد به مستاجران زمین واگذار کند و وام بدهد تا آن‌ها نیز خانه‌دار شوند. اما با گذشت ۳ سال از زلزله هنوز هیچ خبری نیست مسئولی می‌گوید زمین‌را می‌دهیم یکی تکذیب می‌کند یکی می‌گوید مشخص نیست و در آخر کار این افراد نه وام گرفته‌اند و نه زمین و بلاتکلیف در کانکس‌ها مانده‌اند.

 

وی تاکید می‌کند: دولت در مناطق بحران‌زده فرصت شغلی ایجاد نمی‌کند آن‌هم در شرایطی که فرصت‌های شغلی قبلی نیز از بین رفته است. به عنوان مثال قبل از زلزله حدود ۶۰ درصد شهرک صنعتی سرپل ذهاب به دلایل مختلفی از جمله ورشکستگی تعطیل شده بودند در جریان زلزله اغلب این واحد‌ها تخریب شدند. دولت هنوز به این واحد‌ها کمک نکرده که سرپای خو بایستند و وام را به این واحد‌ها نداده است. حال بحران کرونا هم به این مشکلات و بیکاری افزوده است به این معنا که عملا واحد‌های تولیدی در این منطق فعال نیستند. یعنی عملا دولت در راستای فقرزدایی و اشتغال‌زایی در این منطقه اقدام زیادی نکرده است.

 

این جامعه‌شناس با یادآوری اینکه با همه وجود همه مشکلات، اما طی ۲۰ سال گذشته هرگز مردم سرپل ذهاب مانند امروز فقیر نبوده‌اند، خاطرنشان می‌کند: میزان فلاکت در استان کرمانشاه ۴۶ درصد است که رقم چشمگیری است. یعنی آمار بیکاری در این استان بیش از سایر استان‌های کشور بوده و از این لحاظ رتبه اول را در کشور دارد.

 

الیاسی با اشاره به وام‌های پرداخت شده از سوی دولت به صاحبان واحد‌های تخریبی، تصریح می‌کند: هر بار که پیامک می‌آید که موعد پرداخت اقساط رسیده، مردم دچار استرس می‌شوند که آیا دولت اقساط این وام‌ها را می‌گیرد یا نه این مساله فشار زیادی روی مردم می‌آورد. مثلا اگر من وام گرفته باشم برای کاری به ادارات مراجعه کنم می‌گویند بدهکاری سررسید وامت رسیده و باید آن را تصفیه کنید تا کارت انجام شود. وام‌های پرداخت شده بلاعوض نبوده، اما دولت برای بازپرداخت آن‌ها ۳ سال زمان داده بود. خود من وامی گرفتم که حالا طلب می‌کنند و وقتی می‌گویم این وام‌ها امهال شده و ما ۳ سال فرصت داشتیم می‌گویند نه دو ساله بوده و باید پرداخت کنید وگرنه جریمه آن محاسبه می‌شود.

 

او با بیان اینکه ۴۰ میلیون وام مسکنی که به زلزله‌زدگان داده شده بود امهال شده، ادامه می‌دهد:، اما مبلغ ۱۰ میلیون تومان وام معیشتی به مردم دادند که در حال حاضر اقساط آن را مردم باید بپردازند و گرنه جریمه می‌شود. تمام این مسائل این روز‌ها فشار زیاد را به لحاظ اقتصادی و روانی برای مردم مناطق زلزله‌زده به همراه داشته است.

 

این پژوهشگر اجتماعی می‌گوید: از آنجایی که من رئیس دفتر انجمن جامعه‌شناسی در این مناطق هستم بسیاری از افراد به‌ویژه خانم‌ها با من تماس گرفته و در خواست می‌کنند که فرد خیر معرفی کنم، زیرا همسران‌شان بیکار است. از سه ماه پیش این تماس‌ها دوباره شروع شده است. البته خیریه‌هایی هستند که به این خانواده‌ها کمک می‌کنند، اما این کمک‌ها نمی‌تواند کمک زیادی کند.

 

او اظهار می‌کند: در حال حاضر اجاره مسکن در سرپل ذهاب یک میلیون تومان اجاره و ۳۰، ۴۰ میلیون تومان هم رهن است آنهم برای مردمی که زلزله را پشت سر گذاشته و اموال و کسب و کارهای‌شان را از دست داده‌اند. در این شرایط مردم در مضیقه هستند.

 

الیاسی با اشاره به اینکه هنوز تعدادی از زلزله‌زدگان در کانکس زندگی می‌کنند، می‌افزاید: این افراد بلاتکلیف مانده‌اند نه پولی برای اجاره مسکن دارند نه دولت به آن‌ها زمین داده است. بسیاری از این خانواده‌ها در قسمت پارکینگ منازل نیمه‌کاره خود زندگی می‌کنند. این افراد توسط نهاد‌های دولتی تحت فشار قرار گرفتند، زیرا آب و برق آن‌ها را قطع کرده و می‌گویند هیچ دلیلی ندارد شما‌ها در کانکس بمانید؛ این خانواده‌ها در لیست بنیاد مسکن بودند که نشان می‌دهد وام گرفته‌اند از نظر این نهاد‌ها گرفتن وام یعنی تکمیل خانه در حالیکه بضاعت این خانواده‌ها برای تکمیل خانه‌ها کافی نبود. وقتی آب و برق‌شان قطع می‌شود چاره‌ای ندارند جز اینکه داخل ساختمان‌های نیمه کاره زندگی کنند.

 

وی می‌گوید: خانواده‌ای را می‌شناسم که یک ماه بدون آب و برق مانده بودند. خانواده‌هایی که در پارک‌های زندگی می‌کردند را نیز به بهانه بازسازی پارک از بوستان‌ها بیرون کردند و با این همه همچنان بسیاری از زلزله‌زدگان در کانکس زندگی می‌کنند؛ که غالبا مستاجرانی هستند که اهی در بساط ندارند و دولت هم به وعده خود درباره آن‌ها عمل نکرده است. بسیاری از افراد نیز از سرپل ذهاب مهاجرت کرده و به روستا‌ها یا مناطق حاشیه‌ای کرمانشاه پناه بردند.

 

این جامعه‌شناس با اشاره به آگهی فروش کلیه در سرپل ذهاب تاکید می‌کند: این موضوع نشان‌دهنده فشار روحی و اقتصادی است که مردم این مناطق تحمل می‌کنند و من از بعد از زلزله تا به حال چند مورد مشاهده کرده‌ام که مردم آگهی داده و قصد داشتند کلیه خود را بفروشند این افراد به انجمن حمایت از بیماران کلیوی کرمانشاه رفته و در آنجا آدرس و شماره تلفن خود را می‌گذارند.