جزئیات سرگردانی «باران» تنها بچه شامپانزه ایران/ کشمکش میان محیط زیست، ارم و حامیان حیوانات

رویداد۲۴  شادی مکی: ۲۰ خرداد بود که رویداد ۲۴ گزارشی درباره «باران» آخرین بچه شامپانزه ایران با عنوان «نگهداری از شامپانزه‌ها در باغ وحش ارم به قیمت مرگ/ محیط زیست چه بر سر «باران» آورده است؟» منتشر کرد. گزارشی درباره تولد و زندگی باران و نیز مشکلات موجود بر سر نگهداری و مراقبت از او.

 

ماجرا از این قرار است که باران ۳ سال پیش در باغ وحش ارم به دنیا می‌آید آنهم در شرایطی که به مدت ۱۶ سال است که در قفس شامپانزه‌های ارم هیچ نوزادی زنده نمانده و همه توسط خانواده خود کشته شده‌اند. علت این موضوع نیز شرایط بد نگهداری از شامپانزه‌ها در این باغ وحش بود که به پرخاشگری و بروز اختلال روانی در این حیوانات منجر شده بود.

 

با توجه به اینکه هیچیک از شامپانزه‌های مستقر در ارم، مشهد و شیراز فرزندی ندارند باران آخرین و تنها بچه شامپانزه ایران است. با توجه به اینکه باران نوزادی نارس بود، «ایمان معماریان» دامپزشکی که در آن زمان در ارم مشغول فعالیت بوده او را از دست گروه پرخاشگر شامپانزه‌ها نجات داد و در دستگاه نگهداری می‌کند، باران مانند همه بچه شامپانزه‌ها باید تا ۳ سالگی چسبیده به مادرشان بماند و بعد از این سن به تدریج از مادرش فاصله بگیرد اما تا ۶ سالگی باید در کنار مادرانشان بمانند اکنون ایمان معماریان برای باران حکم مادر را پیدا کرده است.

 

به گزارش رویداد۲۴ درحال حاضر مشکلی که وجود دارد آن است که سازمان محیط زیست و ارم اصرار دارند که باران به قفس‌های غیر استاندارد ارم بازگردد. در حالیکه شرایط برای ادامه حیات باران در این باغ وحش فراهم نیست. شامپانزه‌ها موجودات اجتماعی هستند و باید در گروه زندگی کنند آن‌ها در تنهایی یا می‌میرند یا دچار مشکلات روحی می‌شوند از سوی دیگر باران در میان همنوعان محبوسش در ارم نیز جایی ندارد و اگر میان آن‌ها منتقل شود او را می‌کشند.

 

با این حال، اما کشمکش‌ها برای نگهداری از باران تا آنجا ادامه پیدا کرد که در نهایت به دستور بازپرس پرونده او به قفسی در ارم بازگردانده شد. از ۴ تیرماه حکم اجرا شد، اما معماریان باران را تنها نگذاشته و در قفس هم کنار او ماند، زیرا طی جلسه‌ای که رخ می‌دهد نه مجموعه ارم و نه سازمان حفاظت از محیط زیست حفاظت از سلامت این بچه شامپانزه را بر عهده نمی‌گیرند و این مسئولیت را همچنان بر عهده معماریان می‌گذارند. معماریان و باران در تمام این مدت در قفس یمون‌های رزوس که حالا خالی شده زندگی می‌کنند و شب‌های به یکی از دفاتر مستقر در این باغ وحش می‌روند.

 

در این مدت با توجه به گرمای قفس و آلودگی محیط معماریان به کرونا مبتلا می‌شود چند روزی برای استراحت مجوز حضور درخانه به همراه باران را می‌گیرد، اما دقیقا بعد از ۱۴ روز و در حالیکه هنوز بهبودی کامل او حاصل نشده است دوباره به قفس بازگردانده می‌شود.

---

بیشتر بخوانید: 

 

ایمان معماریان ماجرای حضور خودش و باران در یکی از قفس‌های باغ وحش ارم را برای رویداد ۲۴ اینگونه تعریف می‌کند: من با خواست خودم و اجازه ارم همراه با باران در قفس ماندم، زیرا چاره دیگری نبود یا باید او را در قفس تنها می‌گذاشتم که دچار مشکلات روانی شود یا اینکه کنار او بمانم. از طرف دیگر خانواده باران در ارم به دلیل شرایط بد نگهداری دچار مشکلات روانی شدید شده و به همین دلیل هر بچه‌ای که در این گروه‌ها متولد شود را می‌کشند؛ لذا باران باید در قفس تنها بماند.

 

وی درباره اینکه به چه علت ارم و سازمان محیط زیست سلامت باران را تضمین نکردند و موضوع را به شما سپردند عنوان می‌کند: هر دوی این سازمان‌ها به خوبی می‌دانند که باران نه باید تنها زندگی کند و در باغ وحش ارم برای پرورش او شرایط مناسبی وجود ندارد.

 

این دامپزشک درباره شرایط سلامت خود و باران در قفس خاطرنشان می‌کند: باران مدتی به دلیل شرایط بد قفس و بالابودن باکتری موجود دراین مکان دچار اسهال و استفراغ شدید شد. البته چندبار تست کرونا از او گرفته‌ام که جواب آن منفی بوده است. چند روزی به من اجازه دادند او را به خانه ببرم که حالش بهتر شد، اما بعد از بازگشت به قفس دوباره شرایطش بد شد.

 

وی با بیان اینکه من برای پرورش باران مجوز سازمان محیط زیست و ارم را داشتم، خاطرنشان می‌کند: باران دارای یک شرایط استثنایی بود و من باید از او ۲۴ ساعته مراقبت می‌کردم و حضور تمام وقت در قفس هم عاقلانه نبود. درخانه تمام تمهیدات لازم برای پرورش باران فراهم شده است و حالا الزام اینکه باید در قفس بودیم را متوجه نمی‌شوم. جالب آن است که سازمان محیط زیست تجویز انتقال باران به مراکز نجات شامپانزه‌ها در خارج از کشور را موکول به اجازه ارم و ارم نیز این اجازه را موکول به موافقت سازمان محیط زیست کرده بود.

 

 

معماریان درباره لزوم انتقال باران به مراکز نجات شامپانزه‌ها در سایر کشور‌ها اظهار می‌کند: باران برای ادامه حیات باید با گروه دیگری از همسالانش تشکیل گروه دهد، زیرا شامپانزه‌ها موجوداتی اجتماعی بوده و نمی‌توانند به تنهایی زندگی کنند. حداقل تعداد لازم برای تشکیل گروه توسط این گونه ۵ نفر است. یعنی حتی یک گروه ۲ نفره هم برای این حیوانات کافی نیست و ایجاد مشکل می‌کند.

 

وی می‌افزاید: ازآنجایی که شامپانزه بومی ایران نیست به همین دلیل هم امکان تشکیل گروه در طبیعت ایران برای باران وجود ندارد. از سوی دیگر در ایران امکانات و تخصص لازم برای معرفی مجدد شامپانزه‌ها به گروه و جلوگیری از ایجاد اختلالات روانی در آن‌ها نیز وجود نداشته و کاری به شدت تخصصی است. اما مراکز نجات شامپانزه‌ها سال‌های سال است که در این حوزه فعالیت کرده و تخصص و دانش لازم را کسب کرده‌اند.

 

این دامپزشک درباره اینکه آیا درصورت انتقال باران به خارج از کشور امکان بازگشت دوباره او به ایران فراهم است یا خیر عنوان می‌کند: این مراکز کارشان نجات حیوانات است. دراین مراکز حیوانات گروه‌های اجتماعی مناسب خود را تشکیل می‌دهند. این گروه‌ها بعد از نجات به هر مرکزی که شرایط مناسب برای نگهداری از آن‌ها را فراهم کند به صورت رایگان منتقل می‌شوند. آنچنانکه شیر‌های ایرانی بعد از ۸۰ سال به ایران بازگشتند، زیرا برایشان شرایط و جایگاه مناسب ایجاد کردیم. مواردی مانند باران در جهان زیاد است و این مراکز بعد از نجات حیوانات به دنبال مرکزی استاندارد برای نگهداری دائمی می‌گردند گرچه امکان نگهداری آن‌ها در طبیعت هم وجود دارد، اما به صورت محدود.

 

 

وی تصریح می‌کند. بیش از ۱۰ نفر از کارشناسان بین‌المللی در حمایت از باران نامه‌هایی ارسال کرده‌اند. همچنین خانم دکتر مارتینی دامپزشکی را که ۱۳ سال است در زمینه حیات وحش شامپانزه‌ها فعالیت کرده و پروتکل‌هایی نیز در خصوص حیات وحش ابداع کرده است نامه‌ای در حمایت از باران نوشته است مبنی براینکه این بچه شامپانزه با توجه به شرایط خاصی که دارد باید به مرکز نجات شامپانزه‌ها منتقل شود؛ که ۱۴۶ نفر از متخصصان بین‌المللی نیز آن را امضا کرده‌اند.

 

معماریان با بیان اینکه هر قدر انتقال باران دیرتر انجام شود توانایی معرفی او به گروه کمتر می‌شود، اضافه می‌کند: اگر سن باران از ۵ سالگی بگذره کم کم خود را نه یک شامپانزه که یک انسان فرض می‌کند و آنوقت مشکلات او بیشتر می‌شود باران باید روابط اجتماعی شامپانزه‌ها را یاد بگیرد. شامپانزه‌هایی که در هیچ گروهی پذیرش نمی‌شوند به این دلیل است رفتار‌هایی دارند که از نظر باقی شامپانزه‌ها غیرعادی و شبیه انسان‌هاست و ما نمی‌خواهیم چنین اتفاقی برای باران بیفتد.

 

کشمکش میان سازمان محیط زیست و ارم از یک سو و حامیان حیوانات از جمله معماریان از سوی دیگر ادامه داشت تا اینکه در نهایت در تاریخ ۲۲ مرداد ماه جلسه‌ای در سازمان حفاظت از محیط زیست برای تصمیم‌گیری درباره آینده باران تصمیم‌گیری شود جالب آنکه در این جلسه معماریان به عنوان یک متخصص و فردی که باران را بزرگ کرده و نیاز‌های او را به خوبی می‌شناسد حضور نداشته است. بعد از این جلسه که پشت در‌های بسته انجام شد اعلام شد که باران باید در قفس بماند.

 

شهاب الدین منتظمی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان در این باره اعلام می‌کند که در این جلسه مقرر شد که باران در باغ وحش ارم بماند و در صورتی که باغ وحش ارم در نگهداری صحیح از باران موفق عمل نکرد یا کوتاهی کرد، راساً در مورد محل نگهداری این شامپانزه تصمیم گیری کند.

محمد داسمه وکیل دادگستری و فعال محیط زیست به رویداد۲۴ می‌گوید: منتظمی مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست کشور اعلام کرده که باران تا ۶ ماه در ارم می‌ماند و ما پروتکل‌هایی را تدوین می‌کنیم که ارم ملزم به رعایت آن است اگر این موارد رعایت نشد جلسه دیگری برگزار کرده و تصمیم‌گیری دیگری خواهیم داشت.

 

وی با طرح این سوال که در این ۶ ماه چه اتفاقی رخ خواهد داد ادامه می‌دهد: بزرگترین ایرادی که وجود دارد درباره عدم رعایت مقتضیات زیستی باران است. شامپانزه‌ها حیواناتی اجتماعی هستند که به صورت گروهی زندگی می‌کنند. در قفس بردن باران همان بلایی را سر او می‌آورد که قبلا بر سر خانواده او که همین گروه‌های شامپانزه‌های مستقر در ارم هستند، آمده است. یعنی این شامپانزه‌ها به جای اینکه که در دنیای واقعی با همنوعان خود گروه تشکیل بدهند در قفس زندگی می‌کنند. این فرایند اگر منجر به تلف شدن جسمی او نشود باعث آسیب‌دیدگی روحی او خواهد شد.

---

بیشتر بخوانید: هویزه؛ جایی برای کشتن حیات وحش/ سکوتِ سازمان محیط زیست در سایه تولیت عجیب شهرداری

وی تصریح می‌کند: ماجرای ۶ ماه فرصت دادن به ارم برای رعایت پروتکل‌ها نوعی اقرار ضمنی است که در حال حاضر ارم شرایط نگهداری از این بچه شامپانزه را ندارد پس به چه علت باران باید در قفس بماند وقتی شرایط نگهداری از او در این باغ وحش مشخص نیست.

 

این فعال محیط زیستی با بیان اینکه اینکه خانم جنگودال که یکی از دانشمند بزرگ جانورشناسی در زمینه شامپانزه‌هاست این موضوع را تایید کرده است که باران باید به دنیای میمون‌ها و به گروه‌های همسن خودش منتقل شود، اظهار می‌کند: این دانشمند نیز تاکید کرده است در غیر این صورت باران یا تلف می‌شود یا اینکه دچار خسران روحی خواهد شد.

 

وی عنوان می‌کند: وقتی اینهمه توصیه‌نامه و گواهی از کارشناسان و پزشکان به دست ما رسیده است که می‌گویند نظر سازمان محیط زیست علمی نبوده و اصرار سازمان بر بازگشت باران به قفس باعث تلف شدن او می‌شود تقاضای ما این است که این پرونده به یک کارشناس رسمی دادگستری در امور دامپزشکی ارجاع شود تا اوبه صورت بی‌طرفانه داوری کند که آیا باغ وحش ارم شرایط نگهداری و حفظ باران را دارد یا خیر؟ آیا باران نیاز دارد که در قفس زندگی کند یا اینکه با گروه‌های همسن خود؟ اما متاسفانه این پرونده هنوز به کارشناسی ارجاع نشده است. ما درخواست اکید داریم که این ارجاع انجام شود.

 

این وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که چرا محیط زیست با انتقال باران به مراکز نجات شامپانزه‌ها موافقت نمی‌کند می‌گوید: سازمان محیط زیست می‌گوید که باید مجموعه ارم این اجازه را بدهددر حالیکه ما مکاتباتی داریم که نشان می‌دهد مجموعه ارم و باغ وحش ارم نامه زده به سازما محیط زیست و از این سازمان درخواست تعیین تکلیف در خصوص این پرونده را کرده است که این درخواست منجر به تشکیل جلسه روز چهارشنبه ۲۲ مرداد شد. سازمان محیط زیست می‌توانست به جای این نوع تصمیم‌گیری دارای ایراد مجوز انتقال باران را صادر می‌کرد.

 

وی با اشاره به مرکز حیات وحش ارمنستان توضیح می‌دهد: در این مرکز گروه‌های همسن باران نگهداری می‌شوند. این مرکز درخواست خود برای پذیرش باران را به صورت رسمی برای سفیر ایران در این کشور فرستاد و سفیر هم این نامه را برای سازمان محیط زیست ارسال کرد که متاسفانه مورد موافقت قرار نگرفت. دنیای میمون‌ها در انگلیس و دنیای میمون‌ها در هلند نیز درخواست فرستادند که تمام این درخواست‌ها خطاب به سازمان محیط زیست بی‌نتیجه ماند.

 

داسمه عنوان می‌کند: معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست در سال‌های قبل کتبا نوشته بودند که باغ وحش ارم شرایط نگهداری از باران را ندارد. ما در فکر سلامت روحی و جسمی باران هستیم که در حال حاضر هردوی این‌ها در خطر است.

وی با اشاره به اینکه ارم علیه دکتر معماریان به اتهام خیانت در امانت شکایت کرده است، می‌افزاید: برای چنین اتهامی باید دو رکن مادی و معنوی وجود داشته باشد. حکم معنوی شامل تصاحب، استعمال، تلف شدن یا مفقود شدن است که در این مورد موضوع دعوی باران است. باران نه مفقود، نه تلف و نه تصاحب شده است. دکتر معماریان هیچ ادعای مالکانه‌ای روی باران ندارد و براساس یک تفاهمنامه پرورش او را به دکترسپرده‌اند بنابراین رکن مادی جرم وجود ندارد.

 

داسمه اضافه می‌کند: برای اثبات رکن معنوی هم باید به صاحب مال ضرر مالی برسد که در این مورد نیز دکتر معماریان زمانی که براساس یک قرار داد کتبی باران را تحویل گرفت بیش از ۱۰۰ میلیون تومان سنوات خود را به عنوان وثیقه در اختیار ارم گذاشت و در این سه سال و نیم بیش از صد‌ها میلیون تومان برای پرورش باران هزینه کرده است؛ لذا معتقدیم معماریان نه مرتکب رکن مادی جرم شده است نه رکن معنوی و خوشبختانه نیز تا کنون از سوی بازپرس برای معماریان قراری صادر نشده است.

 

به گزارش رویداد۲۴ باران باید به مدت ۶ ماه در قفس تنها بماند بچه شامپانزه‌ای که معماریان را مادر خود دانسته و قطعا جدایی زودهنگام از مادر شرایط روانی او را به هم می‌ریزد از سوی دیگر معماریان قصد دارد تا جایی که در توان دارد کنار باران بماند، اما این توان تا چه زمانی دارد؟ و اگر باران به دلیل این تصمیم سازمان محیط زیست جان خود را از دست داده یا دچار مشکلات روحی شود این سازمان چه پاسخی به افکار عمومی و حامیان حیوانات که خواستار انتقال این بچه شامپانزه به مراکز نجات است بودند چه خواهد بود؟ یکی دیگر از نگرانی‌های حامیان حیوانات آن است که این بچه شامپانزه بعد از فراموشی رسانه‌ها و مردم در سکوت خبری به دست قاچاقچیان حیوانات سپرده شود و ارم یا سازمان محیط زیست چه تضمینی به مردم خواهند داد که تنها بچه شامپانزه ایران سلامت در کشور زندگی کند و اصولا چه راهکاری برای تشکیل گروه توسط باران اندیشیده شده است؟