روزشمار پایان محدودیت خرید‌های تسلیحاتی ایران/ آیا روس‌ها سامانه اس-۴۰۰ را به ایران می‌فروشند؟

رویداد۲۴ لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران در گفتگو با روزنامه رسالت ادعا کرده که مسکو در نظر دارد سامانه‌های اس-۴۰۰ را به تهران تحویل بدهد. او گفته روسیه هیچ مشکلی برای تحویل این سامانه‌ها به ایران بعد از پایان دوران محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل در تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) ندارد.

جاگاریان تاکید کرده ما از تهدید‌های آمریکا نمی‌ترسیم و بر تعهدات خود پایبند خواهیم بود و اگر طرف ایرانی پیشنهادات خاصی را در مورد خرید سلاح از روسیه دارد، ما آمادگی داریم بعد از ۱۸ اکتبر به دقت پیشنهادات طرف ایرانی را پیگیری کنیم. وی در مصاحبه با روزنامه رسالت همچنین گفت: همانطور که می‌دانید اس ۳۰۰ تحویل داده شد. روسیه برای تحویل اس ۴۰۰ هم مشکلی ندارد و از ابتدا هم مشکلی نبود.

اشاره سفیر روسیه در ایران به تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران و استفاده این کشور از مکانیزم موسوم به ماشه برای بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل است. دولت ترامپ در ماه‌های گذشته بار‌ها تلاش کرد اعضای شورای امنیت سازمان ملل را با نظر خود مبنی بر بازگشت تحریم‌ها همسو کند، اما در نهایت با مخالفت ۱۳ کشور از ۱۵ کشور عضو شورای امنیت این کشور مجبور به اعلام بازگشت تحریم‌ها به صورت یکجانبه از سوی آمریکا شد.

اما با انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در تاریخ ۱۸ اکتبر و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، ایران می‌تواند بدون موانع بین‌المللی از کشور‌ها سلاح خریداری کند. از آنجایی که ایران اصولا سالهاست نمی‌تواند علنا از کشور‌های اروپایی خرید تسلیحاتی داشته باشد به نظر می‌رسد بعد از این تاریخ چین و روسیه کشور‌هایی هستند که ایران برای خرید تسلیحات به آن‌ها رجوع خواهد کرد. اما این امر در واقعیت تا چه اندازه محقق خواهد شد؟

ماجرای فروش اس-۳۰۰ روسیه به ایران

اظهارنظر سفیر روسیه در ایران، اما یادآور مشکلاتی است که ایران برای دریافت خرید‌های پیشین تسلیحاتی خود از این کشور متحمل شده بود. در ادامه نگاهی داریم به بخشی از سابقه روابط ایران و روسیه در حوزه خریدهای تسلیحاتی.

در سال ۲۰۱۶ میلادی، بعد از اعتراض‌های پی در پی ایران در محافل رسانه‌ای و سیاسی، روسیه در نهایت به تعهد ۹ سال قبل خود مبنی بر تحویل سامانه اس-۳۰۰ جامه عمل پوشاند.

ماجرای خرید سامانه موشکی اس ۳۰۰ به سال ۲۰۰۷ میلادی برمی‌گردد؛ ایران و روسیه قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار را برای خرید سامانه اس ۳۰۰ امضا کردند. این قرارداد، اما اجرا نشد تا اینکه سه سال بعد (۲۰۱۰) دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور وقت روسیه با استناد به "قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت" طی دستوری فروش هرگونه موشک و جنگ‌افزار‌های دیگر به ایران را ممنوع اعلام کرد.

این ادعا از سوی روسیه در حالی مطرح شده بود که قطعنامه ۱۹۲۹ در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۰ به تصویب سازمان ملل رسید و قرارداد ایران سه سال قبل امضا شده بود. اواخر سال ۲۰۱۰ محمود احمدی نژاد، رییس جمهور وقت کشور به لغو یک طرفه قرارداد فروش سامانه موشکی توسط روسیه واکنش نشان داد و گفت: آن‌ها فکر کرده‌اند اگر ما را به دشمنان بفروشند و برخی قرار‌داد‌های دفاعی با ایران را که پولش را گرفته‌اند، یکطرفه و غیر‌قانونی ملغی و متوقف کنند، به ملت ایران آسیبی وارد می‌شود، اما این قرار‌داد‌ها معتبر است و باید اجرا شود و اگر آن‌ها اجرا نکنند، ملت ایران حقوق و خسارت‌های خود را از آن‌ها خواهد گرفت. "

در سال ۲۰۱۲ خبرگزاری ایسنا گزارشی از نتیجه دادگاه بین المللی در پرونده شکایت ایران از روسیه خبر داد و گفت دیوان بین المللی داوری روسیه را به پرداخت ۴ میلیارد دلار غرامت به ایران محکوم کرده است.

مساله اعتراض‌های ایران به اقدام روسیه تا سال ۲۰۱۵ ادامه پیدا کرد. در این سال خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از یک منبع عالی رتبه دولت روسیه نوشت: " مسکو پیش از آغاز تلاش‌های خود برای تحویل سامانه‌های دفاع موشکی «اس -۳۰۰» به ایران، منتظر صرف‌نظر کردن تهران از شکایت خود در خصوص تحویل نگرفتن این سامانه‌ها است"

در نهایت پس از ۹ سال کشمکش روسیه سامانه‌های اس-۳۰۰ خریداری شده توسط ایران را به کشورمان تحویل داد و هیچ حرفی از غرامت وارد شده نیز زده نشد.

محمدجواد جمالی نوبندگانی نماینده سابق عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، در رابطه با انصراف ایران از دریافت خسارت تأخیر از روسیه در مورد قرارداد تحویل اس ۳۰۰، گفته بود: پس گرفتن شکایت دریافت خسارت تأخیر در تحویل سامانه اس ۳۰۰ روسی از سوی ایران، به علت توافقات صورت گرفته و اجرای مسکو به تعهداتش بر اساس قرارداد مذکور بوده است.

مسکو و رد درخواست خرید اس-۴۰۰ توسط ایران

ماجرای خرید‌های تسلیحاتی ایران و امتناع روسیه از فروش به سامانه‌های اس -۳۰۰ ختم نشد. در سال ۲۰۱۹ سایت خبری بلومبرگ در گزارشی از رد درخواست خرید اس-۴۰۰ توسط ایران از سوی ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه خبر داد و به نقل از دو منبع آگاه دولتی روسیه نوشت: پوتین درخواست ایران را رد کرده است.

روزنامه حریت ترکیه نیز در گزارش مشابهی نوشت: پوتین به دلیل نگرانی از تشدید تنش‌های منطقه‌ای ایران درخواست این کشور برای خرید اس-۴۰۰ را رد کرده است. این در حالی مطرح شد که ترکیه همان زمان محموله اس-۴۰۰ خود را از روسیه تحویل گرفته بود.

بیشتر بخوانید:دوگانه مناقشه قره‌باغ / ایران در کدام سوی درگیری‌های آذری-ارمنی قرار دارد؟

بلومبرگ در مصاحبه‌ای با «روسلان پوخوف» رییس مرکز تحلیل استراتژیک مسکو نوشت: تصمیم ترامپ برای رد درخواست ایران با هدف حفظ شانس مذاکره مسکو با ترامپ اتخاذ شده است. این اقدام به معنای تمایل روسیه برای ارتباط با رقبای ایران یعنی عربستان سعودی، اسرائیل و آمریکا است.

در پی انتشار این خبر، یک منبع آگاه در وزارت خارجه ایران در گفتگو با تابناک ضمن تکذیب این ادعا اعلام کرد: ایران تاکنون هیچ درخواستی از روس‌ها برای خرید اس-۴۰۰ نداشته است؛ لذا در حالی که درخواستی برای خرید آن وجود نداشته، بدون تردید رد درخواست هم در خلأ اتفاق نمی‌افتد و وجود ندارد.

اس-۴۰۰ چه ویژگی‌هایی دارد؟

اس-۴۰۰ در واقع نسل بعدی و پیشرفته‌تر سامانه‌های دفاع موشکی اس-۳۰۰ است. این سامانه که با نام "تریومف" هم شناخته می‌شود یک سامانه دفاع هوایی است که توسط روسیه ساخته شده و جایگزین سامانه‌های قدیمی‌تر اس-۳۰۰ و اس-۲۰۰ در ارتش روسیه است.

این سامانه از سال ۲۰۰۷ به خدمت گرفته شده و در بسیاری از ویژگی‌ها از جمله طراحی خاص آن برای غلبه بر اقدامات متقابل و نفوذ دشمن با اس-۳۰۰ متفاوت است.

ایوان اولریخت استاد دانشگاه جرج واشنگتن درباره ویژگی‌های این سلاح به نشریه دیپلمات گفته: اس-۴۰۰ رادار قوی‌تر و بزرگتری نسبت به اس-۳۰۰ دارد که در برابر جمینگ (اختلال در سیستم‌های راداری) مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد.

این سامانه از چندین رادار و موشک برخوردار است. رادار اصلی هدف‌ها را ردیابی می‌کند، مسیر نفوذ را محاسبه کرده و سیگنال‌های هدایتگر را به موشک‌ها ارسال میکند و به این ترتیب هدف‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد. زمانی که موشک به هدف نزدیک می‌شود موشک به حالت خودکار تغییر روش داده و حمله نهایی را انجام می‌دهد.

به گزارش نشریه آمریکایی "آرمی تکنولوژی" این سامانه میتواند همه جور هدف هوایی را مورد حمله قرار دهد اعم از هواپیما، پهپاد و موشک‌های کروز و بالستیک. برد این سامانه تا ۴۰۰ کیلومتر است و میتواند همزمان ۳۶ هدف را مورد حمله قرار دهد.

این نشریه نوشته اس -۴۰۰ دو برابر سایر سامانه‌های دفاعی روسیه قدرت دارد و میتواند ظرف ۵ دقیقه در یک مکان مستقر شود. از سوی دیگر این سامانه میتواند بر روی واحد‌های دفاع هوایی موجود نیز قرار بگیرد.

بر اساس این گزارش اس-۴۰۰ از چهار موشک جدید علاوه بر موشک‌هایی که در سامانه اس-۳۰۰ استفاده می‌شد بهره می‌برد. این موشک‌های جدید میتوانند اهداف پروازی را در فاصله ۲۵۰ کیلومتری مورد هدف قرار داده و نابود کنند.