اعدام دسته‌جمعی قاچاقچیان و مصرف‌کنندگان مواد مخدر به دستور خلخالی

رویداد۲۴ تصویر تاریخی ثبت شده از اعدام قاچاقچیان و محکومان مواد مخدر در ابتدای انقلاب (سال ۱۳۶۰) که عمدتا به دستور آیت الله صادق خلخالی انجام شدند.

دو روز پس از پیروزی انقلاب و در ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۵۷ صادق خلخالی با حکم آیت الله خمینی حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب شد. حکم آیت الله چنین بود: ««جناب حجت‌الاسلام آقای شیخ صادق خلخالی دامت‌افاضه. به جنابعالی مأموریت داده می‌شود در دادگاهی که برای محاکمه متهمین و زندانیان تشکیل می‌شود حضور به‌هم رسانده و پس از تمامیت مقدمات محاکمه با موازین شرعیه حکم شرعی صادر کنید.»

خلخالی البته موازین شرعی را برابر با اعدام تلقی می‌کرد و در خاطراتش می‌نویسد در همان شبی که این حکم را از آیت‌الله خمینی گرفته بی‌درنگ مشغول شده و چهار نفر را در پشت بام مدرسه رفاه اعدام کرده است.

برخی از منتقدان اعدام‌ها نسبت به عملکرد آیت الله خلخالی گلایه داشتند. ابراهیم یزدی می‌نویسد: «وقتی من رسیدم، خلخالی و تیم‌اش مشغول گفتگو برای نوشتن ادعانامه علیه اعدام‌شدگان بودند. من بسیار عصبانی شدم و بر سر آن‌ها فریاد زدم که شما چه دینی دارید؟ اول می‌کشید بعد می‌خواهید کیفرخواست بنویسید.»

خلخالی در سال ۱۳۵۸ به کردستان رفت و در آنجا بسیاری از مخالفان و حتی کسانی که ظن مخالف آن‌ها با اسلام را داشت، اعدام کرد. اعدام‌ها چنان غیر انسانی بود که دولت موقت مهندس بازرگان به ماجرا ورود کرد و در مقابل اقدامات وی ایستادگی کرد. اما خلخالی تسلیم نشد و از کردستان به گنبد کاووس رفت و در آنجا حکم اعدام تعدادی دیگر را امضا کرد.

در اسفند ماه سال ۱۳۵۸ آیت الله سیدمحمد بهشتی به ریاست دیوان عالی قضایی رسید و صادق خلخالی برکنار شد؛ اما ابوالحسن بنی صدر وی را سرپرست کمیته مبارزه با مواد مخدر کرد. در این دوران احکام اعدام برای قاچاقچیان و حتی مصرف کنندگان مواد مخدر بدون طی مراحل رسیدگی و دادگاه عادلانه برگزار می‌شد. خلخالی خطاب به مطبوعات گفته بود: «تنها کسانی اجازه داشتن وکیل را دارند که لال باشند.»

مصطفی میرسلیم در مصاحبه‌ای در سال ۱۳۹۸ خاطره تکان‌دهنده‌ای از این دوران مسئولیت خلخالی نقل می‌کند: «سوال: آیا این جمله برای آقای خلخالی است که حالا اعدام می‌کنیم اگر بی گناه بود می‌رود بهشت؟/ پاسخ میرسلیم: بله از این حرف‌ها می‌گفتند. حتی بدتر از این کار‌ها هم انجام می‌دادند. من خبر داشتم که برخی از همراهان ایشان برای اینکه مجوز ورود به یک خانه را بگیرند برخی از مواد مخدر یا موارد دیگر را به داخل منزل پرتاب می‌کردند و بعد به اهالی خانه می‌گفتند ما آمده‌ایم برای تفتیش و … بالاخره این قیبل کار‌ها زیاده‌روی‌هایی بود که اوایل انقلاب صورت می‌گرفت.»

بیشتر بخوانید: تخریب مقبره رضا شاه به دست آیت الله خلخالی

با همه این اوصاف اقدامات خلخالی صرفا موضوع شخصی نبود. به گزارش رویداد۲۴ در دو دهه پایانی حکومت پهلوی گروه‌های سکولار و دموکراسی‌خواه با اسلام گرایان، علیه رژیم پهلوی متحد شده بودند و به تعبیر آنتونیو گرامشی در جامعه ایران یک «بلوک تاریخی» ایجاد شده بود؛ اتحادی از نیرو‌های مخالف نظم موجود که گفتمانی هژمونیک را ایجاد و بازتولید می‌کنند. گفتمان جدید مذهب را به مفاهیم انقلابی چپ مسلح کرد و ساختار سنتی روحانیت را تبدیل به یک دین انقلابی رادیکال کرد. این گفتمان هژمونیک در سال‌های منتهی به انقلاب پیروز شد و پس از پیروزی، یکی از گروه‌های دخیل در انقلاب با حذف گروه‌های دیگر بال‌های قدرتش را در سراسر جامعه گستراند. خلخالی همان چیزی بود که انقلابیون نیاز داشتند؛ حاکم شرعی که برای تک‌قطبی شدن جامعه و حذف گروه‌های دخیل در انقلاب نیاز بود. اعدام‌های فله‌ای خلخالی رعب و وحشتی ایجاد می‌کرد که ظاهرا برای تک حزبی کردن کشور نیاز بود.

دو رویداد، اما باعث فاصله‌گیری خلخالی از قدرت شد. یکی رد صلاحیت در مجلس خبرگان رهبری و دیگری به علت نداشتن اجتهاد و دیگری برکناری‌اش توسط آیت الله بهشتی. خلخالی با فاصله گیری از قدرت سعی کرد به اصلاح طلبان نزدیک شود و در انتخابات ریاست جمهوری از سید محمد خاتمی حمایت کرد. وی تا پایان عمر از اقدامات و اعدام‌های بیشماری که انجام داده بود، دفاع می‌کرد.