تحریم یا خزانه خالی؟ چرا دولت برای خرید واکسن کرونا تعلل می‌کند؟
رویداد۲۴ کشورهای مختلف جهان واکسیناسیون کرونا را آغاز کرده‌اند، از جمله در امارات متحده عربی، تزریق همگانی واکسن کرونا به صورت رایگان آغاز شده است. در ایران، اما همچنان واکسن کرونا در حد حرف است. روز گذشته نزدیک به ۲۰۰ نفر در کشور در اثر ابتلا به ویروس کرونا جان خود را از دست دادند و این روند همچنان ادامه دارد.
تاکنون ۵ شرکت فایزر، مدرنا، آکسفورد، سانوفی و جانسون اعلام کرده‌اند واکسن کرونا را تولید و در مرحله پیش‌فروش و فروش به کشورهای مختلف جهان هستند. در میان این شرکت‌ها، اما فایزر و مدرنا از استقبال و اهمیت بیشتری برخوردار شده‌اند. قیمت واکسن کرونای فایزر برای هر دوز بین ۱۴ تا ۲۰ دلار و قیمت مدرنا برای هر دوز واکسن کرونا بین ۱۵ تا ۱۸ دلار اعلام شده است. هر فرد برای ایمنی در برابر کرونا به ۲ دوز واکسن نیاز دارد.
این اطلاعاتی است که موسسه بین‌المللی برنشتاین گزارش کرده، اما قیمت‌های دیگری نیز از همین شرکت‌ها اطلاع داده شده، مثلا خود شرکت مدرنا گفته قیمت هر دوز واکسن کرونا بین ۲۵ تا ۳۴ دلار است. تمامی این قیمت‌ها بستگی به کشور مورد درخواست و همچنین حجم سفارش دارد. همچنان که برنشتاین اعلام کرده اروپایی‌ها تاکنون واکسن کرونا را ارزان‌تر از آمریکایی‌ها خریده‌اند و این به دلیل این است که دو برابر سفارش داده‌اند.
ایران در این میان جزو کشور‌هایی است که هنوز به واکسن کرونا دسترسی پیدا نکرده است. رویداد۲۴ در گزارش بحران جناح بندی بر سر واکسن کرونا به فضای داخلی حاکم بر ایران بر سر تامین واکسن کرونا پرداخته بود و حالا در این گزارش از منظر اقتصادی و میزان هزینه لازم برای واکسیناسیون به این می‌پردازیم که اگر ایران بخواهد اقدام واکسیناسیون کند، چقدر باید هزینه کند؟
سعید نمکی درباره وضعیت خرید واکسن کرونا، اعلام کرده که تامین واکسن از طریق خرید مجموعه کواکس سازمان بهداشت جهانی به مقدار ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز برای حدود ۱۰ درصد از جمعیت ایران و همچنین حدود ۵.۵ میلیون دوز را در قالب قرارداد مشترک تولید با یکی از کمپانی‌های صاحب‌نام در دستور کار قرار داده است. حدود ۲۰ میلیون دوز هم از کمپانی دیگری در دنیا در حال خرید است و نهایتا عملیات خرید بین ۴۱ تا ۴۲ میلیون دوز واکسن برای ۲۰ تا ۲۱ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیونی ایران از سوی دولت در حال انجام است.
رییس کل سازمان نظام پزشکی هزینه لازم برای تامین فاز اول واکسیناسیون در ایران را حدود ۵۰ میلیون دلار اعلام کرده، اما این اعداد و ارقام و اقدامات چیزی نیست که تامین و انتقال آن مورد اطمینان باشد. حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفته: «واردات واکسن متنفی شده است و شاید تنها برای گروه‌های پر خطر تعداد محدودی واکسن وارد شود.»
به گفته او وزارت بهداشت از کواکس (نهاد هماهنگ‌کننده تلاش‌های جهانی برای دسترسی کشور‌ها به واکسن کووید-۱۹) ۱۵ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن کرونا درخواست کرده است و براساس پیش پرداخت قرار بوده مبلغ ۵۲ میلیون دلار پرداخت کند که تاکنون یک دلار هم نتوانسته پرداخت کند.
طبق روایت رییس کمیسیون بهداشت مجلس، پولی که کواکس می‌خواهد فرانک سوئیس است ولی در منابع ارزی ایران، فرانک سوئیس نیست و واحد پولی کشور‌هایی که با ایران روابط ارزی دارند قابلیت تبدیل سریع به فرانک را ندارند. اگر هم پول پرداخت شود بعید نیست که واکسن کرونا به سرنوشت واکسن آنفلوانزا دچار شود. چراکه تحریم‌ها باعث شد که با وجود پرداخت پول ۱۴ میلیون واکسن آنفلوانزا، نتوانیم آن را وارد کشور کنیم. در مورد کواکس اولا مشخص نیست پول را بتوانیم پرداخت کنیم و در وهله بعدی تضمینی نیست اگر هم پول را پرداخت کردیم، تحریم‌ها اجازه واردات واکسن کرونا به ایران را بدهند.
اما در کنار موضوع تحریم و مشکل انتقال ارز بحث‌هایی هم درباره عدم تامین منابع مالی لازم از سوی ایران مطرح است که به اعتقاد برخی کارشناسان از مسکلات تحریم جدی‌تر است.
قیمت واکسن کرونا برای ایرانی‌ها چقدر است؟
اگر قیمت اعلامی از سوی شرکت مدرنا را قیمت واکسن کرونا برای ایران فرض بگیریم، هزینه واکسن هر فرد بین ۵۰ تا ۷۴ دلار می‌شود. حالا اگر این واکسن با دلار دولتی یعنی ۴۲۰۰ برای ایرانی‌های قیمت‌گذاری شود، تقریبا بین ۲۱۰ تا ۳۱۰ هزار تومان خواهد بود و اگر به نرخ دلار آزاد محاسبه شود، بین یک میلیون تومان تا نزدیک دو میلیون تومان.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، مرحله‌بندی مناسب برای واکسناسیون ابتدا کادر درمان و بعد افراد بالای ۶۵ سال است. حالا اگر همین جمعیت در ایران بخواهند به‌فرض ورود واکسن به ایران، در برابر کرونا واکسینه شوند، عملا ناتوان از تامین این قیمت‌ها خواهند بود. دستمزد پرستاران بهیاران در ایران در بهترین حالت ممکن بین ۲ و نیم میلیون تومان تا ۵ میلیون تومان است و جمعیت سالمندان در ایران نیز با مستمری بازنشستگی دو میلیون و ۵۰۰ تومانی می‌گذرانند؛ بنابراین واگذاری خرید واکسن به خود گروه‌های در معرض ابتلا نمی‌تواند آن‌ها را در برابر قیمت‌های بالای واکسن کرونا هم واکسینه کند و بسیاری از آن‌ها ناتوان از خرید خواهند بود. به همین دلایل هم است که بسیاری معتقدند دولت باید مسئولیت تهیه و توزیع واکسیناسیون این گروه‌ها را برعهده گیرد.
به نظر می‌رسد دولت بیشتر از آنکه به فکر راه‌های تامین منابع مالی واکسیناسیون باشد، امید دارد که نهاد‌های بین‌المللی به کمک بیایند و از طرفی آمریکا و به دنبال آن جهان نیز مجبور به پذیرش تبعات سنگین تحریم‌ها شوند.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره نوع جهش یافته کرونا/ آیا ویروس کرونای جدید وارد ایران شده است؟
در لایحه بودجه ۱۴۰۰ ردیف بودجه‌ای مشخصی برای واردات واکسن کرونا در نظر گرفته نشده، اما در زیر مجموعه ردیف دارو و شیرخشک اعتبار هزار میلیارد تومانی برای آن به عنوان هزینه واکسناسیون همگانی پیش‌بینی شده است. اما این میزان بودجه تخصیصی حتی کفاف تامین فاز اول واکسیناسیون را نیز نمی‌دهد.
همچنین اگر این میزان را با اعداد دیگر بودجه مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم دولت برای تامین سلامت مردم در برابر کرونا عددی تقریبا ۰.۲ درصد از کل درآمد‌های پیش‌بینی شده برای سال آینده را به تامین واکسن کرونا اختصاص داده است. درحالی که طبق اعلام محمدرضا ظفرقندی رییس کل سازمان نظام پزشکی، کشور ایران برای مهار کرونا حداقل به ۵۰ میلیون دوز واکسن نیاز دارد.
برای این میزان واکسن طبق قیمت‌های اعلامی از سوی وزیر بهداشت نیاز به تخصیص ۵۰ تا ۵۵ میلیون دلار است. هرچند منابع دیگر مانند رییس کمیسیون بهداشت مجلس اعداد پایین‌تری برای خرید واکسن اعلام کرده‌اند، اما حتی اگر ارقام مورد اشاره وزیر بهداشت را نیز ملاک بگیریم باز هم هزینه واکسیناسیون اولیه کمتر از بار مالی تاخیر در انجام آن است. برآورد می‌شود، هزینه‌ای که کرونا بر اقتصاد کشور تحمیل می‌کند، تا ۴۸ میلیارد دلار برآورد شده است.
