چه کسانی مانع دسترسی ایران به واکسن کرونا شدند؟
رویداد۲۴ «#واکسن_بخرید» داغ شد؛ هشتگی که از مسؤلین می‌خواست برای مبارزه با کرونا بی‌اعتنا به دانشمندان ایرانی، واکسن خارجی تهیه کنند. مقامات دولت اما قبلاً از برنامه‌ریزی برای واردات، همزمان با سرمایه‌گذاری روی تولید سخن گفته بودند. ماجرا چیست؟ واکسن ایرانی یا خارجی؛ کدام بهتر است؟ چه کسانی ورود دارو به ایران را ممنوع کردند؟ مردم چه می‌گویند؟
تولید یا واردات؛ برنامه دولت برای واکسن کرونا چیست؟
هم تولید هم واردات! آن‌طور که آقای رئیس‌جمهور می‌گوید دولت در کنار حمایت از دانشمندان ایرانی، برای واردات میلیون‌ها دوز واکسن خارجی هم برنامه‌ریزی کرده است. روحانی: «برای تأمین واکسن هرکاری می‌کنیم. علاوه بر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، دستور تهیه و خریداری واکسن‌های موردنیاز را هم صادر کردم. بانک مرکزی باید تأمین اعتبار کند تا بتوانیم این واکسن‌ها را وارد کنیم. اولویت نخست تزریق به کادر درمان است.»
معاون اول رئیس‌جمهور هم معتقد است تأمین واکسن موردنیاز مطالبه به‌حق جامعه است. برای همین دولت باید تمام ظرفیت‌ها را برای برآورده کردن خواست آنها به کار گیرد. جهانگیری برای همین از دستگاه‌های مختلف خواست تا علاوه بر تسریع روند تولید واکسن ایرانی، اقدامات لازم را برای نهایی شدن قراردادهای پیش خرید این واکسن از سایر کشورها نیز انجام دهند.
اسحاق جهانگیری اضافه کرد: «مردم اطمینان داشته باشند دولت پیگیری‌های لازم را برای تأمین واکسن کرونا در دستور کار دارد. از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت امور خارجه می‌خواهم ضمن تلاش برای فراهم کردن بسترهای لازم جهت تولید واکسن کرونا در داخل کشور، با جدیت نسبت به برنامه‌ریزی و تکمیل اقدامات برای خرید واکسن کرونای خارجی تلاش کنند.»
وزیر بهداشت‌ودرمان هم اعلام کرده ۳ روش را برای تهیه و تأمین واکسن موردنیاز مردم در پیش گرفته؛
روش اول برنامه «کواکس» سازمان بهداشت جهانی است. برنامه‌ای که WHO برای رساندن واکسن‌های معتبر برای بیش از ۲ میلیارد نفر از اهالی کشورهای مختلف است. آن‌طور که مسؤلان این برنامه می‌گویند انگیزه آنها رساندن واکسن به همه نقاط دنیا گذشته از رنگ و نژاد و سطح درآمد است. تاکنون گفته می‌شود بالغ بر ۱۹۰ کشور به این برنامه پیوسته‌اند.
سعید نمکی درباره همکاری با برنامه کواکس WHO گفته: «رایزنی‌های لازم برای خرید و واردات ۱۸ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز از مجموعه کواکس صورت گرفته است. به این ترتیب می‌توان گفت واکسن مورد نیاز ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر تأمین می‌شود یعنی حدود ده درصد از جمعیت کشور.»
روش دومی که وزارت بهداشت در پیش گرفته، خرید از کمپانی‌های معروف واکسن‌ساز بین‌المللی است. نمکی می‌گوید: «برای تولید مشترک حدود ۵ و نیم میلیون دوز واکسن با یک کمپانی صاحب‌نام درحال مذاکره هستیم. حدود ۲۰ میلیون دوز از طریق یک کمپانی معتبر دیگر تامین خواهد شد. با این حساب ۴۱ تا ۴۲ میلیون دوز واکسن را برای ۲۰ تا ۲۱ میلیون جمعیت کشور تهیه خواهیم کرد.»
روش سوم اما اتکا به توان دانشمندان ایرانی است: «واکسن داخلی در حال پیشرفت است. علیرغم ذهنیت برخی افراد که به شرکت‌های داخلی و تولید داخل باور ندارند در این راستا اقدام خوبی قرار گرفت. سازمان جهانی بهداشت پیشرفت 4 شرکت را قبول کرده است. حتی یک شرکت مجوز تست انسانی هم گرفته است. امیدوارم طی چند ماه آینده مژه ساخت واکسن تولید داخل را به مردم عزیز برسانیم.»
تنوع استراتژی‌ها برای تأمین واکسن یک اقدام منطقی است. البته که نباید همه تخم‌مرغ‌ها را درون یک سبد گذاشت. این‌که وزارت بهداشت اعلام کرده روش‌های متعددی را در پیش گرفته، ستودنی است. یکی از این روش‌ها خرید و واردات از کمپانی‌های خارجی است. چرا اما تاکنون باوجود نیاز کشور و دستورات مؤکد عالی‌ترین مقامات این واکسن‌ها وارد کشور نشده است؟ پشت‌پرده ماجرا چیست؟
بیشتربخوانید: بحران جناح بندی بر سر واکسن کرونا/ چرا کمپین واکسن بخرید به راه افتاد؟
پشت‌پرده‌های یک تحریم؛ چه‌کسانی مانع ورود واکسن کرونا به ایران شدند؟
سخنگوی وزارت بهداشت که می‌گوید آمریکا! سیما سادات لاری معتقد است علیرغم مشارکت و عضویت ایران در کنسرسیوم کواکس، تحریم‌های ناجوانمردانه مانع از دسترسی ایران به واکسن شده است. وی در این‌باره به خبرنگار ما گفته: «پیش‌پرداخت کشور ما برای شرکت در کوواکس نیز در حال انجام است. اما به واسطه تحریم‌های ناجوانمردانه آمریکایی‌ها و مشکلات ایجاد شده به واسطه نقل و انتقال ارز، هنوز اتفاق نیفتاده است.»
اگرچه یک برنامه مشکوک رسانه‌ای تلاش داشت مسؤلین دولتی را بدلیل عدم واردات واکسن کرونا «بی‌ملاحظه» جلوه دهد. برای همین بویژه در شبکه‌های اجتماعی هشتگ «واکسن بخرید» داغ شد. هشتگی که با واکنش رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت مواجه شد. کیانوش جهان‌پور در صفحه شخصی خود ممانعت از ورود واکسن به ایران را در ادامه تحریم‌های غیرانسانی دیگر در حوزه پزشکی ارزیابی کرده و به‌کنایه نوشت: «خیلی ممنون؛ خوب شد گفتید!»
وی هم‌چنین با گلایه از همراهی برخی چهره‌های سیاسی با این موج، نوشت: «خواستم بگم مارادونا رو رها کن، فلانی رو بچسب؛ دیدم مارادونا فوت کرده و فعلا فلانی آقای گل به خودی شده!» اشاره آقای جهان‌پور به اظهارات تازه یک نماینده سابق مجلس است. علی مطهری که عدم تصویب FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام را مانع اساسی برای واردات واکسن کرونا به کشور دانسته بود!
رئیس کل بانک مرکزی اما روایت فنی و مفصلی از سنگ‌اندازی‌های آمریکایی‌ها ارائه کرد. همتی نوشت: «برخی نادانسته یا مغرضانه، سعی در تطهیر اقدامات غیرانسانی امریکا در تحریم ایران را دارند و تنها به ادعای دروغین امریکا بر عدم محدودیت بر معاملات دارو تاکید می‌کنند. برای ثبت در تاریخ می‌گویم: خرید واکسن کرونا بایستی از مسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد.»
وی اضافه کرد: «تاکنون هر طریقی برای پرداخت و انتقال ارز مورد نیاز، به خاطر تحریم غیرانسانی دولت آمریکا و ضرورت اخذ مجوز اوفک، با مانع مواجه شده. کره جنوبی، بابت انتقال پول از مسیر U-turn دلار برای خریدهای بشردوستانه، نتوانست تضمینی برای عدم مصادره پول بانک مرکزی ایران توسط دولت آمریکا در هنگام انتقال بدهد. صندوق بین المللی پول با فشار و تهدید آمریکا، حتی جرأت مطرح کردن وام بشر دوستانه ایران را پیدا نکرد.»
سازمان نظام پزشکی بزرگ‌ترین تشکیلات پزشکی غیردولتی است. رئیس این سازمان هم در نامه به مدیرکل سازمان بهداشت جهانی WHO به همین موضوع اشاره کرد. محمدرضا ظفرقندی خطاب به تدروس آدهانوم نوشت: «متأسفانه تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی ایالات متحده علیه ایران بویژه در حوزه بانکی محدودیت‌های جدی در راه تأمین واکسن موردنیاز کشور فراهم کرده است.»
روایت دیگران؛ رسانه‌های بین‌المللی درباره تحریم واکسن کرونا چه می‌گویند؟
رسانه‌های فارسی‌زبان وابسته به کنار؛ همان کسانی که آتش‌بیار معرکه «واکسن بخرید» بودند. بررسی گزارش‌های رسانه‌های معتبر خارجی درباره تحریم‌های دارویی علیه ایران خواندنی است. مثلاً این گزارش سی‌ان‌ان را ببینید؛ گزارشی که به‌صورت میدانی از اوضاع مبارزه با کرونا در بیمارستان شهدای تجریش تهران تهیه شده است. عنوان خبر این است: «در یک مرکز درمانی ایران؛ پزشکان همزمان درگیر با تحریم و کوید-۱۹ هستند.»
یا این تیتر روزنامه واشنگتن‌پست خواندنی است: «تحریم‌های آمریکا می‌تواند مانع دسترسی ایران به واکسن کرونا شود؛ متخصصان می‌گویند» گزارش‌گر تلاش کرده در این گزارش در گفت‌وگو با کارشناسان مالی و تحریم از گوشه‌کنار جهان آثار تحریم‌های یک‌جانبه را بررسی کند. این‌که تا چه اندازه درنده‌خویی و قوانین غیرشفاف توانسته باعث ترس شرکت‌های داروساز در معامله با ایران شود.
ایرانی یا خارجی؛ مردم برای خرید واکسن کدام را انتخاب می‌کنند؟
حفظ جوانب انصاف ضروری است؛ تحریم‌های دارویی آمریکا علیه ایران را حتی رسانه‌های آمریکایی هم تأیید می‌کنند. موضوعی که باعث شده علیرغم اقدام وزارت بهداشت، واکسن‌های معتبر خارجی در دسترس ایرانی‌ها قرار نگیرد. تأمین واکسن مناسب برای همه ایرانی‌ها با قیمت مناسب مطالبه قاطبه مردم است؛ البته با تأکید بر تولید ملی.
