تاریخ انتشار: ۱۸:۳۳ - ۲۲ دی ۱۳۹۹

پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران

ژانر‌های پرتره و طبیعت بیجان از اولین ژانر‌هایی بودند که هنرمندان ایرانی تلاش کردند در آن‌ها ذوق‌آزمایی کنند، آن‌ها را به محک تجربه بیاموزند، و در این دو مسیرْ تصویر بازنمایانه را درک کنند.

پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایرانرویداد‌۲۴ طبیعت بیجان سبقه‌ای در هنر ایران نداشت، اما نقاشی پرتره سابقه‌ای دیرین دارد و چهره‌نگاریِ شخصیت‌های سیاسی و تاریخی در ایران شاید پیشینه‌اش به اعصار پارسی و پارتی برسد. در دوران قاجار چهره‌سازی از شاه و سیاسیون و درباریان سطح و ابعاد متفاوتی به ژانر پرتره داد.

فتحعلی‌شاه وظیفه‌ی خطیر تولید پرتره‌های باشکوه برای توزیع در ولایات و همینطور خارج از کشور را به عهده‌ی کارکنان نقاشخانه‌ی سلطنتی گذاشت.

پرتره‌های بزرگی از شاه نقاشی شد که نمادی از تمرکز قدرت او و به تبع آن سبب اعتبار و تحکیم مناسبات دیپلماتیک با حکومت‌های خارجی می‌شد. در نتیجه چهره‌سازی رفته رفته در کانون زبان بصری قاجار جای گرفت.

در نیمه‌ی دوّم سده نوزدهم و بخصوص در دوره‌ی ناصرالدین شاه رویه تاحدودی تغییر کرد. این سفارش‌ها را فارغ‌التحصیلان داراالفنون انجام می‌دادند. آن‌ها پرتره‌های شاه و درباریان و حاکمان محلی را به مناسبت‌های گوناگون می‌کشیدند.

کمال‌الملک و شاگردانش هم به ژانر پرتره علاقه‌ای ویژه داشتند و شبیه‌سازی در این ژانر به نوعی بیانگر میزان تبحر و توانایی تکنیکی بود.

در ادامه شاگردان کمال‌الملک کمی پیش رفتند و سعی کردند پرتره‌هایی که خلق می‌کنند در نقش‌های اجتماعی‌شان قابل تعریف باشند. آن‌ها در این مسیر به نقاشی از کسبه و یا چهره‌سازی از تیپ‌های کوچه و بازار روی آوردند.

با متداول شدن دوربین، عکاسی وظیفه‌ی تیپ‌نگاری را به عهده گرفت و هم‌زمان استاندارد‌های قضاوت شبیه‌سازی را بالا برد. در جریان نوگرایی مسئله کاملاً تغییر کرد و ژانر پرتره رو به افول رفت.

نه تنها در جریان نوگرایی ایران، بلکه به صورت کلی در دوره‌ی مدرن، ژانر پرتره تا حدی به حاشیه می‌رود. در معدود پرتره‌های جریان نو، نقاش از درگیری با شبیه‌سازی خود را رها و به ساده‌سازی روی می‌آورد.

نوگرایان کمتر توانستند پرتره‌نگاری را به مفهوم انسان و فردیت سوژه گره بزنند و در چهره‌سازی‌هایشان بیشتر خصلت‌هایی برای هویت‌های جمعی را جستجو می‌کردند. ناگفته نماند هنرمندان نوگرا در ابتدای جستجو‌های خود و از همان اولین نسل‌شان پرتره‌نگاری را تجربه می‌کردند و برخی از این آثار دارای خصلت‌ها و ویژگی‌های قابل اعتنایی است.

در حوالی سال‌های انقلاب ژانر پرتره رونقی دوباره گرفت و چهره سازی برای بیان عواطف و باور‌ها ضروری به نظر می‌رسید.

فردیت چهره‌ها کمتر شد و ویژگی‌های شخصیتی در قالب پرتره‌هایی سمبلیک فزونی یافت. از اواسط دهه‌ی هفتاد همراه با موج تکثرگرایی هنر معاصر رانه‌ی جدیدی از نقاشی فیگوراتیو به حرکت در می‌آید که ژانر پرتره در آن بسیار برجسته است.

در برخی آثار ویژگی‌های تکنیکی و شیوه استفاده از کارماده مسئله است و در برخی، موضوعات مربوط به زنان اهمیت می‌یابد. در بعضی آثار نقاش قصد دارد به شیوه‌ای بیانگر برسد و در بعضی آثار دوباره شباهت‌سازی دغدغه می‌شود.


آثاری که در ادامه می‌آید نمونه‌هایی از تلاش‌های صورت‌گرفته در ژانر نقاشی پرتره‌ی ایران است که در چشم‌انداز‌ی کلی ویژگی‌ها و تحولات‌اش مرور می‌شود. برخی از این آثار اهمیتی سبک‌شناختی دارند و برخی به لحاظ تاریخ هنری مهم‌اند.

برخی آثار حاصل ذوق‌ورزی‌های هنرمندانی است که کمتر به ژانر‌های کلاسیک همچون پرتره گرایش دارند و برخی آثار مربوط به نقاشانی‌ست که بر پرتره‌نگاری و ژانر پرتره متمرکز بودند و کمتر سراغ موضوعات مختلف رفته‌اند.

در گردآوری این مجموعه سعی کردم تنوع رویکرد‌های بصری و سبکی نمود داشته باشد و نگاهی جامع به چند نسل از هنرمندان انداخته شود. در تصاویر روزپرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران از سال ۱۱۸۹ تا ۱۳۹۷ را ببینید.

پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مهرعلی، پرتره ایستاده فتحعلی شاه قاجار، ۱۱۸۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
صنیع الملک، میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک‌ شیرازی، کلانتر فارس و متولی باشی آستان قدس رضوی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
ابوتراب غفاری، محمودخان ملک‌الشعرا، ۱۲۶۱_۱۲۶۸ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
کمال‌الملک، پرتره سیدنصراله تقوی، رنگ‌روغن روی بوم، ۱۲۸۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
اسماعیل جلایر، پرتره یک درویش، رنگ‌روغن روی بوم
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
میر مصور ارژنگی، پرتره‌ی پسر هنرمند و باغبانش، ۱۳۱۸ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
رسام ارژنگی، خودنگاره، ۱۳۵۳-۱۳۷۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
اسماعیل آشتیانی، رنگ‌روغن روی بوم، ۱۳۳۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
ابوالحسن صدیقی، چهره ابوعلی سینا، سیاه‌قلم روی کاغذ
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی‌محمد حیدریان، فیلسوف،۷۳ در ۹۲ س.م. رنگ‌روغن روی بوم، ۱۳۳۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی‌اکبر یاسمی، کارگاه نقاش، ۷۴ در ۹۰ س.م. سانتیمتر، رنگ‌روغن روی بوم، ۱۳۰۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
محمود اولیا، رنگ‌روغن روی بوم
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی‌اکبر صنعتی، موزاییک‌کاری، ۱۳۴۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی‌اصغر پتگر، مداد روی کاغذ، ۱۳۲۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
جعفر پتگر، پرتره شهریار، ۱۳۲۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
جعفر پتگر، پرتره شهریار، ۱۳۲۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی رخساز، خودنگاره، دهه‌ی ۳۰ شمسی، جزئی از اثر
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
جواد حمیدی، دهه‌ی ۱۳۷۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
محمود جوادی‌پور، پرتره‌ی پدر، رنگ‌روغن روی بوم، ۵۹ در ۸۳ س.م. ۱۳۲۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مهدی ویشکایی (متولد ۱۲۹۹)، رنگ‌‌روغن روی گونی، ۱۳۴۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
شکوه‌الملوک ریاضی، رنگ‌روغن‌ روی‌ مقوا، ۲۵ در ۳۴ س.م. ۱۳۳۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
حسین کاظمی، پرتره صادق هدایت، ۱۳۲۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مارکو گریگوریان، پرتره سهراب سپهری
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
بهمن محصص، آبستره یک زن، رنگ‌‌روغن روی بوم، ۸۰ در ۱۰۰ س.م. ۱۳۵۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
منوچهر یکتایی، پرتره، ۱۳۵۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
منصور قندریز، ۸۰ در ۱۱۰ س.م. ۱۳۴۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
سیراک ملکُنیان، ۱۳۳۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
بیژن صفاری، ۱۳۷۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
هانیبال‌ الخاص، پرتره محمود دولت‌آبادی، ۱۳۷۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
احمد عالی، ۱۳۰ در ۱۳۰ س.م. رنگ‌روغن روی بوم، ۱۳۵۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
لیلی متین‌دفتری، پرتره محمد مصدق، ۱۳۳۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
منوچهر معتبر،۴۰ در ۵۰ س.م. ۱۳۸۷ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی‌اکبر صادقی، ۱۳۵۸ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
اردشیر محصص
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی گلستانه، ۱۳۷۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
آیدین آغداشلو، ۶۰ در ۸۰ س.م، ۱۳۵۷ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
فرشید ملکی، ۱۳۹۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مرتضی کاتوزیان، پرتره علی رخساز، ۱۳۶۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
منوچهر صفرزاده، پرتره نقاش، ۱۳۸۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
داوود امدادیان، سهیلا، ۱۴۶ در ۱۱۴ س.م. ۱۳۶۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
فریده لاشایی، خودنگاره، ۱۳۶۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
حسینعلی ذابحی، ۱۳۷۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
یعقوب عمامه‌پیچ، مابین سال‌های ۶۷-۱۳۶۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
قاسم حاجی‌زاده، اکرلیک و گواش روی مقوا، ۳۹ در ۴۷ س.م. ۱۳۶۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
پروانه اعتمادی، خودنگاره، ۱۳۵۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
بهرام دبیری، ۱۳۸۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
ثمیلا امیرابراهیمی، رنگ روغن روی بوم، ۲۰ در ۲۵ س.م. ۱۳۹۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علیرضا اسپهبد، ۱۳۵۷
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
نصرت‌اله مسلمیان، اکریلیک روی بوم، ۱۵۰ در ۱۵۰ س.م. ۱۳۸۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
کریم نصر، پرتره احمد وکیلی، اکرلیک روی چوب، ۷۸ در ۱۲۰ س.م. ۱۳۸۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
داود زندیان، پدر من، ۱۳۹۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
رعنا فرنود، خودنگاره، ۷۰ در ۱۰۰ س.م. ۱۳۹۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
احمد امین‌نظر،حکاکی روی فلز، ۱۰ در ۱۵ س.م. ۱۳۶۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مسعود سعدالدین، ۳۰ در ۳۰ س.م. ۱۳۹۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
محمد حسین ماهر، سال ۱۳۹۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
شهره مهران، رنگ‌روغن روی بوم،۱۰۰ در ۱۲۰ س.م. ۱۳۸۸ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
معصومه مظفری، ۴۵ در ۶۵ س.م. ۱۳۹۸ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
فریدجهانگیر، ۸۰ در ۸۰ س.م. ۱۳۸۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علیرضا باقی، یادم نیست در کدام سنگر و یا خاکریز به ناگهان. ۱۳۶۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی ذاکری، ۴۰ در ۴۰ س.م. ۱۳۹۷ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
احمد وکیلی، پرتره‌ی مادر هنرمند، رنگ‌روغن روی بوم، ۱۳۷۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی بیگی پرست، ۱۳۹۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
محمدمهدی طباطبایی، ۱۰۰ در ۱۰۰ س.م. ۱۳۸۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
رزیتا شرف‌جهان، بدون‌ عنوان، چاپ دیجیتال و دوخت روی بوم، ۱۳۸۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
غلامحسین سهرابی، پرتره یعقوب عمامه‌پیچ، قلم فلزی روی کاغذ، ۱۳۹۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
امین نورانی، رنگ‌روغن روی بوم، ۹۰ در ۲۴۰ س.م. ۱۳۸۳ خورشدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
ساغر پزشکیان، ۵۰ در ۱۰۰ س.م. ۱۳۸۷ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
فریدون غفاری، خودنگاره، (بخشی از اثر)، ۱۰۶.۵ در ۱۶۰ س.م.
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
بامداد رضوانیان، رنگ‌روغن روی چوب، ۱۳۹۷ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
الهه حیدری، رنگ‌روغن روی بوم، ۹۰ در ۹۰ س.م. ۱۳۸۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
داریوش حسینی، پرتره تختی، ۱۳۹۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
امید مشکسار، ۱۳۸۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
شاهین آروین، رنگ‌روغن روی بوم، ۱۳۷۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
احمد مرشدلو، خودکار روی مقوا، از مجموعه‌ی فضای منفی،۹۰ در ۱۲۰ س.م. ۱۳۹۱ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
هوشنگ هاتفی، پرتره مادر، ۱۳۸۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
فرشید شیوا، ۱۳۸۸ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مسعود کشمیری، ۱۳۹۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
امید بازماندگان، پدر، اکریلیک روی بوم، ۷۰ در ۱۰۰ س.م. ۱۳۹۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
بابک روشنی‌نژاد، فیلیپ گِلَس،۱۳۸۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مهدی شفیع قنادی، ۱۳۸۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
رضا عظیمیان، ۱۳۸۷
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مجید فتحی‌زاده، ۳۰ در ۳۰ س.م. ۱۳۹۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی پیروز، ۲۹×۴۲ سانتی‌متر، ۱۳۹۰ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
کریم قانع، چاپ لینو لئوم، ۱۹ در ۲۵ س.م. ۱۳۹۵ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
بکتاش سارنگ جوانبخت، ۱۳۹۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
امیر جدیدی، خودنگاره، رنگ‌روغن روی بوم، ۱۳۹۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
سجاد سلمان‌روغنی، مادرم، رنگ‌روغن روی بوم، ۳۰ در ۴۰ س.م. ۱۳۹۲ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مقداد لرپور، شاپان روی مقوا، ۴۸ در ۵۰ س.م. ۱۳۸۹ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
سلمان خوشرو، رنگ‌روغن روی بوم، ۱۰۰ در ۱۵۰ س.م. ۱۳۹۳ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
پویا رضی، ۷۰ در ۱۰۰ س.م. ۱۳۹۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
جلال طاهریان، ۳۰ در ۳۴ س.م. ۱۳۹۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
رسول اکبرلو، رنگ‌روغن روی بوم، ۵۰ در ۵۹ س.م. ۱۳۹۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
مرتضی خسروی، پیگمنت روی مقوا، ۷۰ در ۱۰۰ س.م. ۱۳۹۷ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
علی ممجد، آبرنگ و مداد رنگی، ۱۳۹۴ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
فرسام سنگینی، آبرنگ روی مقوا، ۳۰ در ۴۰ س.م. ۱۳۹۶ خورشیدی
پرتره‌هایی از تاریخ نقاشی ایران
حسین شیراحمدی، نیمرخ، مداد و آبرنگ روی مقوا، ۱۳۹۷ خورشیدی

منبع: Herfeh Honarmand

خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
برچسب ها: عکس روز ، تصاویر روز
نظرات شما
پیشخوان