مراسم درگذشت مهندس مهدی بازرگان

رویداد۲۴ علیرضا نجفی: تصویر ثبت شده در ۳۰ دی ۱۳۷۳ در تهران. مردم پس از درگذشت مهندس مهدی بازرگان، مراسم مفصلی برای او در تهران گرفتند. مهندس بازرگان سال ۱۲۸۶ در تهران زاده شد و سال ۱۳۷۳ در سوییس درگذشت. پیکر او را برای تدفین به تهران منتقل کردند.

مهندس بازرگان در سال‌های پایانی عمرش از صحنه سیاست کنار زده شده بود و احساس ناکامی می‌کرد. وی بیشتر سال‌های عمر خود را با استبداد مبارزه می‌کرد و در حکومت جدید نیز منتقد برخی سیاست‌ها بود. او با اشغال سفارت آمریکا و ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر مخالف بود که همین دو مورد برای حمله انقلابیون به او کافی بود.

بازرگان حتی تا آنجا جلو رفت که به محمدرضا شاه نامه نوشت که به کشور بازگردد و به ماجرای گروگان‌گیری خاتمه دهد. چپ‌ها بازرگان را لیبرال می‌نامیدند که مفهوم فحش و ناسزا داشت و اسلام‌گرایان او را عامل آمریکا می‌دانستند.

پس از موضع گیری آیت الله خمینی درباره نهضت آزادی، بازرگان رسما به حاشیه رفت. یکبار در جریان صحبت‌های مجلس به صورتش سیلی زدند. علی اکبر معین‌فر از اعضای نهضت آزادی در مجلس اول، فضای اعمال فشار بر مهندس بازرگان و همفکرانش را در آن روز‌ها را چنین شرح می‌دهد: «در میان فحش پاسدار‌ها و محافظین وارد مجلس می‌شدیم. من و مهندس هاشم صباغیان که با هم می‌رفتیم. کار تا کتک زدن پشت تربیون پیش رفت، ولی مهندس بازرگان با آن روحیه خاص و تواضع که داشت شرایط سخت‌تری بود.»

بیشتر بخوانید: مهدی بازرگان؛ نیای محافظه کار اصلاحات

به گزارش رویداد۲۴ بازرگان در سال ۱۳۶۲ در نطق مشهوری نسبت به بازگشت استبداد چنین هشدار داد: «اگر ما مجلس آزاد مستقلی نداشته باشیم دیر یا زود جمهوری اسلامی مانند سلف خود مشروطیت سلطنتی با حفظ صورت و عنوان، تبدیل به نوعی استبداد و نظام طاغوتی متکی به استیلای خارجی خواهد شد. همیشه و در همه جای دنیا، استبداد از روزی شروع شده که یک شاه، یک خاندان، یک طبقه و حتی یک مکتب خواسته است ولو با حسن نیت و به قصد خدمت خود را یگانه مالک، یگانه مسوول و یگانه مامور بر دیگران تلقی نموده و وقعی به رای مردم ننهد.»

پس از آن مهندس بازرگان تا پایان عمرش هر دوره در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس ثبت نام کرد، ولی همیشه رد صلاحیت شد. بازرگان در ده سال پایانی حیاتش که نمی‌توانست فعالیت سیاسی داشته باشد بیشتر به تالیف کتاب و فعالیت اقتصادی پرداخت.

او کتاب‌های بسیاری در زمینه علوم قرآنی و تطبیق دانش‌های نوین با قرآن و روایات تالیف کرده که تا کنون بیش از ۱۰۰ جلد آن منتشر شده است. اما در هیچ کدام از آن‌ها تغییر محسوسی نسبت به مواضع پیشینش نمی‌توان دید. مهندس بازرگان با اینکه خود قربانی وضعیتی استبدادی شده بود، اما هیچ گاه از موتضع نظری خود بازنگشت.