توزیع آرام واکسن، تاثیر واکسیناسیون را کاهش می‌دهد

رویداد۲۴ راز مرداد سال گذشته که روسیه با رونمایی از واکسن اسپوتنیک وی به اولین کشوری در جهان تبدیل شد که به واکسن کرونا دست یافته است، تا آذر سال 99 که انگلیس با تایید واکسن فایزر ، لقب نخستین کشوری را از آن خود کرد که واکسیناسیون سراسری علیه کرونا را برای شهروندان عادی آغاز کرده است، تا ماه های بعدی که واکسیناسیون عمومی در آمریکا، اروپا، چین، ژاپن و سایر مناطق جهان آغاز شد، همواره این سوال در ذهن افکار عمومی وجود داشته است که کدام یک از واکسن های تولیدشده در دنیا بیشتر می توانند در برابر ابتلا به کرونا مصونیت ایجاد کنند.

در رسانه های جهان، تا کنون پاسخ های متفاوتی برای این سوال مطرح شده و اعداد و ارقام گوناگونی نیز درباره میزان کارآیی و تاثیر واکسن های مختلف کرونا ذکر شده است؛ ما نیز با توجه به این که مسئولان وزارت بهداشت کشورمان تا این لحظه چهار واکسن اسپوتنیک وی روسیه، سینوفارم چین، بهارات هند و آسترازنکا تولید کره جنوبی را وارد چرخه واکسیناسیون عمومی علیه کرونا کرده اند، از دکتر سید علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی کشور خواستیم تا نتایج آخرین تحقیقات مربوط به میزان تاثیر واکسن های مختلف کرونا در سطح جهان برای جلوگیری از ابتلا به کووید 19 را برایمان تشریح کند.

این متخصص ویروس شناسی نیز پیش از پاسخ به این پرسش تاکید کرد که تا کنون تمام واکسن های معتبر عرضه شده در سطح جهان، کارآیی نسبتا مناسبی در برابر کرونای ووهان و کرونای انگلیسی دارند، اما این واکسن ها نسبت به جهش آفریقایی کرونا و بعد از آن به نسبت کمتری در برابر کرونای هندی و برزیلی نقطه ضعف دارند؛ در واقع به گفته ناجی، واکسن های ساخته شده در جهان کارآیی کمتری در برابر جهش های نوپدید کرونا دارند، اما بازهم هنوز جهش های تازه کرونا به حدی نرسیده اند که باعث بی تاثیر شدن اصل موضوع واکسیناسیون شوند.

تمام واکسن های موجود از مرگ جلوگیری می کنند
رئیس آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری هدف اصلی واکسیناسیون عمومی کرونا در جهان را جلوگیری کردن از بروز موارد متوسط و وخیم بیماری کرونا و البته مرگ ناشی از ابتلا به کووید 19 دانست و تاکید کرد: تمام واکسن های معتبری که تا کنون در جهان عرضه شده اند، از جلمه واکسن فایزر، مدرنا، آسترازنکا، اسپوتنیک وی، سینوفارم، سینوواک و بهارات، قابلیت تحقق این هدف را دارند و می توانند از مرگ ناشی از ابتلا به کرونا حتی جهش های نوظهور آن جلوگیری کنند.

وی البته به این نکته نیز اشاره کرد که واکسن های بهارات هند و سینوفارم چین دچار نقطه ضعف نبود اطلاعات علمی کامل هستند، چراکه طبق صحبت های ناجی، هنوز هیچ مقاله علمی دقیقی از نتایج فاز سوم کارآزمایی بالینی این واکسن ها در دسترس نیست، اما گزارش های خلاصه ای که درباره واکسن های سینوفارم و بهارات ارائه شده است، کیفیت و کارآیی نسبتا مناسب آنها را تایید می کند.

بیشتر بخوانید: ستاد مقابله با کرونا: واکسن برای عموم وجود ندارد؛ پروتکل‌ها را رعایت کنید

واکسن های خارجی چه مقدار کارآیی دارند؟
رئیس آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در بخش دیگری از صحبت هایش به تشریح میزان کارآیی واکسن های معتبر کرونا در جهان اشاره کرد و گفت: طبق نتایج به دست آمده از مطالعات علمی، بالاترین میزان کارآیی در بین واکسن های موجود، مربوط به واکسن های فایزر و مُدرنا با 94 درصد و بعد هم مربوط به واکسن اسپوتنیک وی با 91 درصد است.

ناجی همچنین میزان کارآیی واکسن بهارات هند را نیز با استناد به آخرین مطالعات علمی انجام شده، 82 درصد عنوان کرد و ادامه داد: میزان کارآیی واکسن سینوفارم به طور متوسط نزدیک 73 درصد است، اما واکسن سینوواک چین ، پایین ترین کارآیی را در بین تمام واکسن های معتبر عرضه شده در جهان دارد؛ به نحوی که کارآیی آن در حدود 50 درصد است.

وی با بیان این که مقصود از کارآیی یک واکسن، میزان احتمال جلوگیری کردن آن از موارد خفیف علامت دار ابتلا به کروناست، عنوان کرد: با توجه به تغییراتی که در طول ساخت و توزیع عمومی واکسن آکسفورد – آسترازنکا پدید آمد، میزان کارآیی این واکسن بسته به نوع حامل و مقدار دوز استفاده شده در آن، بین 60 تا 90 درصد متفاوت است.

این متخصص ویروس شناسی با اشاره به آخرین تلاش های دانشمندان آکسفورد برای تولید یک واکسن جدید کرونا اظهار داشت: اکنون متخصصان دانشگاه آکسفورد ، مشغول تولید یک واکسن هیبرید با کارآیی بالاتر از واکسن آسترازنکا هستند که دوز اول آن متعلق به واکسن کنونی این دانشگاه است و دوز دوم آن هم از دوز اول واکسن اسپوتنیک وی به دست آمده است.

تفاوت کارآیی یک واکسن با تاثیر آن در دنیای واقعی
رئیس آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در ادامه روی این نکته دست گذاشت که اساسا کارآیی یک واکسن با میزان تاثیر آن در دنیای واقعی، متفاوت است؛ چراکه درصد کارآیی از نتایج کارآزمایی های بالینی واکسن ها مشخص می شود، اما میزان تاثیر به نتیجه توزیع این واکسن ها در سطح گسترده ربط پیدا می کند و البته تمام این اعداد و ارقام به کشورهای مختلفی که کارآزمایی بالینی یا توزیع عمومی واکسن در آنها انجام می شود نیز بستگی دارند.

به همین دلیل، تا کنون برای میزان کارآیی و درصد تاثیر واکسن های مختلف کرونا ارقام مختلفی اعلام شده است؛ به نحوی که به گفته ناجی، میزان کارآیی واکسن روسی کرونا براساس کارآزمایی های بالینی آن 91.6 درصد اعلام شده، اما مقدار تاثیر این واکسن در دنیای واقعی بیش از 97 درصد برآورد شده است. البته همه این ارقام در طول زمان و با توزیع هرچه بیشتر این واکسن ها دقیق تر خواهند شد.

هر واکسنی به دستمان رسید، بزنیم
در این میان اما نکته اساسی آن است که تمام این واکسن ها با کارآیی های متفاوت، همگی از موارد متوسط و شدید ابتلا به کرونا و مرگ ناشی از این بیماری، جلوگیری می کنند و تنها تفاوتی که از پایین تر یا بالاتر بودن درصد کارآیی یک واکسن حاصل می شود، میزان تاثیری است که این واکسن بر جلوگیری از ابتلا به نوع ضعیف علامت دار کرونا می گذارد.

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی کشور ضمن اشاره به این مساله، تاکید کرد که بر این اساس، مسئولان ایرانی باید هرچه زودتر، هرکدام از هر واکسن هایی را که به دستشان می رسد و امکانات کافی برای نگهداری و حمل و نقل آنها در کشورمان وجود دارد، در سطح کشور توزیع کنند؛ زیرا به گفته ناجی، تمام واکسن های معتبر موجود قابلیت جلوگیری از بروز موارد متوسط و حاد و مرگ ناشی از کرونا را دارند، اما تداوم کند پیش رفتن روند واکسیناسیون عمومی، می تواند ضررهای جبران ناپذیری را برایمان به همراه داشته باشد.

وی در ادامه تصریح کرد: اگر سرعت واکسیناسیون کرونا در ایران همچنان به کندی پیش رود، نه تنها ممکن است گونه های جهش یافته کووید 19 از کشورهای دیگر وارد کشورمان شوند و کارآیی واکسیناسیون عمومی در ایران را کمتر کنند، بلکه این امکان وجود دارد که جهش های جدیدی نیز در ایران بروز پیدا کنند که مقاومت بالاتری در برابر واکسن های موجود داشته باشند.

واکسن های ایرانی کرونا چقدر موثرند؟
در این میان اما سوال دیگر افکار عمومی در ایران، این است که هرکدام از واکسن های ایرانی کرونا که اکنون فاز دوم و سوم کارآزمایی بالینی خود را طی می کنند، تا چه میزان در برابر جلوگیری از ابتلا به کووید 19 موثرند؟ رئیس آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در پاسخ به این سوال گفت: میزان کارآیی واکسن های ایرانی زمانی مشخص خواهد شد که نتایج کامل فاز سوم کارآزمایی بالینی این واکسن ها اعلام شود. بنابراین هر عددی که تا کنون برای کارآیی هرکدام از واکسن های تولید داخل اعلام شده است، از نظر علمی صحیح نیست.

ناجی در پایان تاکید کرد: این گونه صحبت های غیرعلمی درباره تاثیر بسیار بالای واکسن های ایرانی کرونا، پیش از اعلام نتایج فاز سوم کارآزمایی بالینی آنها، نه تنها اطمینان مردم به کیفیت واکسن های داخلی را بیشتر نمی‌کند، بلکه موجب بدگمانی آنها هم خواهد شد؛ بنابراین ما برای برآورد میزان کارآیی تمام واکسن های ایرانی، حتما باید تا اعلام نتایج دقیق فاز سوم کارآزمایی بالینی هر کدام از این واکسن ها صبر کنیم.