سایه سنگین انتخابات ۱۴۰۰ بر گرند هتل/ احتمال توقف مذاکرات هسته‌ای در دولت بعدی وجود دارد؟

رویداد۲۴ انتخابات ریاست جمهوری خرداد ماه ۱۴۰۰ بر مذاکرات وین که این بار برخلاف رویه مرسوم نه در هتل کوبورگ معروف که در گرند هتل در حال برگزاری است، سایه انداخته. منابع آگاه بی نام و نشان صدا و سیما با درز اطلاعات محرمانه جریان مذاکرات سعی در سنگ اندازی بر سر راه این فرآیند دارند و دولت به طور علنی منتقد رویکرد این جریان است. جریانی که به نظر می‌رسد نگران تاثیر نتیجه مثبت مذاکرات بر انتخابات به سود جریان رقیبند.

تاثیر انتخابات ۱۴۰۰ بر مذاکرات وین

نیم نگاهی به تعامل دولت‌های مختلف ایران بعد از انقلاب نشان می‌دهد دولت‌ها در نوع نگرش نظام به جهان موثرند. دولت خاتمی موفق شد نام ایران را در کنار گفتگوی تمدن‌ها در جهان خوش آوازه کند؛ در دولت هاشمی رفسنجانی به لطف آنچه عفت مرعشی همسر آیت الله هاشمی «وجود روابط خانوادگی قوی» می‌خواند، روابط ایران و جهان عرب در وضعیتی به مراتب بهتر از تمام دوران ۴۰ ساله اخیر قرار داشت؛ در دولت احمدی نژاد به واسطه شعار‌هایش در رد هولوکاست و تقویت برنامه هسته‌ای ایران، رابطه ایران و جهان به کمترین حد ممکن تقلیل یافته و معطوف به کشور‌های تازه‌ای نظیر ونزوئلا و جیبوتی شد در دولت روحانی هم دستاورد نگاه دولت به جهان در برجام متبلور شده است.

بیشتر بخوانید:مذاکرات وین ، بن بست یا گشایش/ توافق هسته‌ای احیا می‌شود؟

به گزارش رویداد‌۲۴برای اینکه بدانیم آیا واقعا انتخابات ایران بر مذاکرات جمهوری اسلامی در عرصه بین الملل موثر است یا خیر کافی است به خاطرات حسن روحانی رییس جمهور کنونی و سرتیم سابق مذاکره کنندگان هسته‌ای ایران در دهه گذشته رجوع کنیم.

حسن روحانی دبیر اسبق شورای عالی امنیت ملی دولت نهم سال ۹۱ در گفتگو با مجله مهرمانه به تفاوت رفتار‌های دولت‌ها اشاره کرده و گفته: دولت احمدی نژاد کاملا رفتارش با دولت‌های گذشته متفاوت بود. دولت نهم به صراحت می‌گفت که تفکر ما با دولت‌های گذشته متفاوت است. حتی می‌گفتند این راهی که ما انتخاب کردیم راه درست است.

در بخشی از این گفتگو آمده است: تصمیم نظام این بود که در دولت آقای خاتمی اصفهان را راه اندازی کنیم، اروپایی ها نیز نسبت به راه اندازی اصفهان مشکل چندانی نداشتند اما نتوانستند توافق آمریکا را بگیرند. جک استراو برای همین موضوع به آمریکا رفت تا توافق آنها را بگیرد اما آنها گفتند که صبر کنید تا ببینیم رئیس جمهوری بعدی ایران کیست. انگلیسی ها نیز این استدلال را بیان می کردند و می گفتند این دولت زمانش تمام شده و نمی دانیم دولت بعدی کیست. توافق با این دولت بی فایده است. باید صبر کرد که رئیس جمهور و دولت جدید مشخص شود پس از آن توافق کنیم. بعنی انگلیس تا شهریور 84 می خواست صبر کند.

متغیر انتخابات از یک منظر دیگر نیز می‌تواند بر مذاکرات وین تاثیرگذار باشد. جریان‌های مختلف سیاسی در کشور رویکرد متفاوتی نسبت به روابط با غرب و شرق دارند. تفاوت بین جریان‌ها در مصاحبه اخیر محمدجواد ظریف با سعید لیلاز که فایل صوتی آن افشا شد بهتر عیان شده است. جریانی درون کشور رابطه با شرق را بر رابطه با غرب ارجح می‌داند. خروج آمریکا از برجام ایران را به اجبار به دامن شرق سوق داده است؛ اتفاقاتی از جمله پرواز جنگنده‌های روسی از پایگاه هوایی نوژه همدان، توافق ۲۵ ساله با چین و توافق‌های تجاری متعدد با روسیه از نمونه تفوق شرق بر غرب در سیاست خارجی ایران در ایام تحریم‌‌هاست.

به گزارش رویداد‌۲۴حسن روحانی سال ۹۱ درباره رویکرد «نگاه به شرق» در سیاست هسته‌ای ایران گفته چین و روسیه هر کدام یک منطق خاصی نسبت به برنامه هسته‌ای ایران داشتند. روسیه نظرش این بود که ایران چرخه‌ی سوخت کامل نداشته باشد. این همان نظر غربی‌ها بود. منتها لحن آن‌ها متفاوت بود گرچه هدفشان با غربی‌ها یکی بود. حتی سه وزیر اروپایی نامه‌ای به ما زدند که فعالیت‌های خود را تعطیل کنید بلافاصله روس‌ها یک روز بعد نیز به همین مضمون نامه‌ای زدند و برای ما ارسال کردند که فعالیت‌های خودتان را متوقف کنید. روس ها علاقه‌مند نیستند که ما چرخه سوخت داشته باشیم.

او گفته بعد از شکست مذاکره با اروپایی‌ها، لاریجانی دبیر بعدی شورای عالی امنیت ملی سعی کرده با هند، روسیه و چین درباره پرونده هسته‌ای ایران مذاکره کند، اما عملا چین و روسیه علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل به قطع نامه ضد ایرانی رای مثبت دادند.

اخیرا نیز محمدجواد ظریف دست به افشاگری زده و گفته روس‌ها در زمان مذاکرات برجام تمام تلاششان را برای شکست مذاکرات انجام داده‌اند. ظریف گفته روسیه با برجام موافق نبود و زمانی که به یک توافق نزدیک شد، روس‌ها غافلگیر شدند، چون فکر نمی‌کردند ایران بتواند با غرب به توافق برسد.

از سوی دیگر سطح دیپلمات روس شرکت کننده در مذاکرات این دوره وین حاکی از نارضایتی روسیه از بازگشت آمریکا به برجام است. در حالی که همه کشور‌های عضو برجام از جمله ایران و آمریکا نمایندگان ویژه و معاون وزیر خارجه خود را برای مذاکره عازم وین کرده اند، روسیه به حضور نماینده ثابت خود در سازمان‌های بین المللی وین اکتفا کرده و هیاتی از مسکو برای این منظور اعزام نکرده است. بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان بر این باورند که این سیگنال نشان دهنده نارضایتی روسیه از روند مذاکرات است.

مساله رویکرد نگاه به شرق و نگاه به غرب به وضوح بر نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران در ادوار مختلف تاثیر گذار بوده است. جریانی که به قول ظریف میدان را بر دیپلماسی ارجح می‌دانند، نگاه به شرق را در سیاست خارجی دنبال می‌کنند و این نگاه مستلزم عدم وجود رابطه دیپلماتیک قوی با غرب است.

تفاوت این دوره از مذاکرات هسته‌ای با دوره‌های قبل در چیست؟

یکی از مهمترین تفاوت‌های ایران دوره با دوره‌های قبلی مذاکرات اظهارات صریح رهبر ایران درباره منشا سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. رهبری در پیامی که همزمان با روز معلم منتشر شد به اظهارات ظریف در فایل صوتی افشا شده اعتراض کرد و اعلام کرد سیاست خارجی کشور در جایی به جز وزارت خارجه تصمیم گیری می‌شود و وزارت خارجه تنها مجری سیاست‌های کلانی است که این نهاد‌های بالادستی تدوین کرده‌اند.

این فرض را باید در کنار یک اقدام مورد توجه قرار داد. حاکمیت در پایان دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد بدون توجه به رویکرد‌های دولت وقت تیمی را برای مذاکره هسته‌ای محرمانه با آمریکا راهی مسقط کرد. هیات مذاکره کننده به ریاست صالحی و ولایتی از سوی بیت رهبری مجوز داشتند که بدون هماهنگی با وزارت خارجه و به اذعان احمدی نژاد بدون حتی اطلاع رسانی به دولت وقت اقدام به مذاکره مستقیم با آمریکا کنند. مذاکراتی که در نهایت به توافق هسته‌ای برجام منتهی شد.

به گزارش رویداد‌۲۴این دو پیش فرض نشان می‌دهد اظهار نظر اخیر عباس عراقچی خطاب به مذاکره کنندگان کشور‌های عضو برجام به ویژه آمریکا دقیق و حساب شده است. عراقچی روز جمعه پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام تاکید کرد مذاکرات ربطی به موضوع انتخابات ندارد.

پیام علنی رهبری سیگنالی به مذاکره کنندگان غربی نیز هست. این پیام نشان می‌دهد حتی در صورت روی کار آمدن یک دولت اصولگرا نیز نظام خواستار مذاکره برای بازگشت آمریکا به برجام است و برای این منظور نیز اصولی را تبیین کرده که تغییر دولت‌ها تاثیری بر اجرای آن‌ها نخواهد گذاشت؛ عدم مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها، عدم مذاکره درباره برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران و بازگشت ایران به تعهداتش بعد از لغو همه تحریم‌ها.

از طرفی کاندیدا‌های بالقوه انتخابات ریاست جمهوری هیچ کدام تا امروز علیه برجام و مذاکرات وین موضع‌گیری نکرده‌اند. سعید محمد فرمانده سابق خاتم الانبیا و نامزد ریاست جمهوری ۱۴۰۰ روز شنبه در یک نشست خبری اذعان کرده به برجام احترام می‌گذارد و علی رغم انتقاداتی که دارد به دنبال اجرای این توافق است. سعید جلیلی هم در یک گفتگوی تفصیلی گفته که مخالف مذاکره نیست بلکه مذاکرات باید به درستی انجام شود.