سوری‌لند؛ فرزند خلف تکنولوژی جدید

رویداد۲۴- مازیار وکیلی: سوریلند مهم‌ترین پدیده هنری جامعه معاصر ایران است. یک انیمیشن بدوی و به شدت آماتور که بدل به محبوب‌ترین اثر هنری چند سال اخیر شده است. 

انیمیشن‌ها سروش رضایی اصلاً کارتون‌های پیچیده‌ای نیستند. سر و شکلی به شدت آماتوری و بدوی دارند. اکثر نقاشی‌ها با ماوس کامپیوتر طراحی شده‌اند. حرکاتشان محدود است و خیلی ساده و دم‌دستی به نظر می‌رسند. اما همین انیمیشن‌های ساده و دم‌دستی مدت‌هاست که فضای مجازی را درنوردیده‌اند و بدل به مهم‌ترین و خلاقانه‌ترین آثار هنری چند سال اخیر شده‌اند. 

سوریلند فرزند خلف دنیای مجازی است. فضای مجازی با گسترش روزافزون خود تاثیرات شگرفی بر زندگی بشر مدرن گذاشته است. بسیاری از مفاهیم را از دسترس محافل خاص (روشنفکری و سیاسی) خارج کرده و به آن مفاهیم خاصیت توده‌وار بخشیده است.  یکی از مفاهیمی که با گسترش شبکه‌های مجازی دچار تحولی عظیم شده؛ هنر است. شبکه‌های مجازی  هنر را به مفهوم پاپ نزدیک کردند.

 برای خلق اثر هنری دیگر نیاز نیست مسیر پیچیده‌ای را طی کنیم، فقط کافیست از تکنولوژی‌های جدید بهره خلاقانه‌ای ببریم تا هم به شهرت برسیم و هم یک اثر هنری متفاوت خلق کنیم. هنر پاپ در جهان مدرن با اندی وارهول آغاز می‌شود. این اندی وارهول بود که هنر را از حالت موزه‌ای و بورژوآزی خارج کرد و به آن خاصیتی آوانگارد و عامیانه بخشید. 

وارهول با نگاه به شدت مدرن و آوانگاردش دامنه فرهنگ پاپ آمریکایی را در عصر جدید به شدت گسترش داد. اندی وارهول با تعریف جدیدش از آثار هنری، تعریف طبقاتی از هنر را زیر سوال برد. در واقع وارهول آن منش بورژوآ مسلک را از هنر گرفت. اندی وارهول در کتاب فلسفه اندی وارهول می‌نویسد:«چیز شگفت‌انگیز دربارهٔ آمریکا این است که سنتی را آغاز کرده که در آن ثروتمندترین مشتریان دقیقاً همان چیزی را می‌خرند که فقیرترینشان می‌خرند. شما می‌توانید کوکاکولا را در تلویزیون ببینید و می‌دانید که رئیس جمهور کوکاکولا می‌خورد، الیزابت تیلور کوکاکولا می‌خورد، و فکر کنید، شما هم می‌توانید کوکاکولا بخورید. کوکا همان کوکا است و با هیچ مقداری از پول نمی‌توانید کوکایی بهتر از آن داشته باشید که یک ولگرد در گوشه‌ای می‌خورد. همه کوکاها یکسان هستند و همه آنها خوب. این را الیزابت تایلور می‌داند، رئیس جمهور می‌داند، ولگرد می‌داند و شما هم می‌دانید.»

تعریف اندی وارهول از کوکاکولا دقیقاً مبنای خوبی است برای تحلیل نگاه آوانگارد به هنر در عصر جدید. در این تعریف مرزهای طبقاتی هنر برداشته می‌شود. نقاشی پشت یک قوطی سیگار یا طراحی به ظاهر ساده‌ای روی یک کاغذ کاهی ارزشی هم‌ارز مهم‌ترین آثار هنری به نمایش درآمده در معتبرترین موزه‌های جهان پیدا می‌کند. هنر بدل به فرهنگی عامیانه و پاپ می‌شود و حالت والایی خود را از دست می‌دهد. این نگاه آوانگارد به هنر باعث گشوده شدن مسیر جدیدی شد که یکی از جلوه‌هایش در ایران معاصر انیمیشن‌های سروش رضایی است. 

اندی وارهول اگر زنده بود عاشق شبکه‌های اجتماعی می‌شد. چون شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود که مرزهای ارتباطی میان انسان‌ها برداشته شود. همین برداشته شدن مرزهای ارتباطی است که باعث می‌شود یک ایرانی همانقدر فرصت ارائه محصولش را داشته باشد که یک آلمانی یا فرانسوی. همین گسترش شبکه‌های اجتماعی هم هست که به همه اجازه می‌دهد با استفاده از خلاقیت خود آثار هنری متفاوتی خلق کنند، بدون این‌که لازم باشد به وسایل پیچیده‌ و لوازم خاصی دسترسی داشته باشند. برای نقاشی کردن دیگر احتیاجی به بوم، قاب، آبرنگ، پاستل و سایر وسایل نقاشی نیست. چند کلیک موس کافیست تا یک نقاشی کشیده شود. برای عکاسی دیگر نیازی به دوربین‌های بزرگ با لنزهای متنوع نیست. یک گوشی هوشمند کفایت می‌کند تا زیباترین و شفاف‌ترین عکس‌ها به راحتی ثبت شود. به همین خاطر است که می‌گوییم اگر اندی وارهول زنده بود عاشق قابلیت‌های تکنولوژیک جهان معاصر می‌شد. 

سروش رضایی هم از قابلیت‌های تکنولوژی‌ جدید به خوبی استفاده می‌کند و انیمیشن‌های خود را می‌سازد. انیمیشن‌هایی با فرمی ساده و بدوی و محتوایی جسورانه. انیمیشن‌هایی که تمام مراحل ساختش توسط یک نفر انجام می‌شود. دیگر لازم نیست برای ساخت یک انیمیشن گروه عظیمی را جمع‌آوری کرد تا اثری هنری خلق شود. بلکه با یک کامپیوتر قدیمی و چند کلیک ساده ماوس اثر هنری جدیدی ساخته می‌شود که طرفداران بسیاری هم دارد. سری انیمیشن‌های سوریلند حتی در بازاریابی و سوددهی هم وابسته به شبکه‌های اجتماعی است. از دل شبکه‌های اجتماعی است که بازخوردهای مختلف را دریافت می‌کند و حتی برای خودش اسپانسر پیدا می‌کند. 

دیگر لازم نیست برای ساخت انیمیشن یا حتی فیلم وابسته به نهاد خاصی باشید تا امکانات در اختیار شما بگذارد. خودتان با اندکی خلاقیت می‌توانید انیمیشن‌ها، نقاشی‌ها و عکس‌های ارزان قیمتی خلق کنید که بسیار بیشتر از انیمیشن ساخته شده در یک نهاد دولتی طرفدار دارد. مشکل ممیزی و سانسور هم ندارید، لازم نیست عقیده و نظر دستگاه سفارش دهنده را هم ترویج کنید. 

یکی از دلایلی که انیمیشن‌های سروش رضایی در سوریلند را انقدر گزنده می‌کند به خاطر آزادی است که او دارد. او کمپانی یک نفره خودش را طراحی کرده، به جایی وابسته نیست و از کسی امکانات نمی‌گیرد به همین خاطر در آزادی کامل انیمیشن می‌سازد. کاراکترهای او بسیار بیشتر از کاراکترهای انیمیشن‌های پاستوریزه نهادهای دولتی به واقعیت نزدیک هستند. درست شبیه خودمان و بسیار حقیقی. سروش رضایی با تکیه بر همین رئالیسم محتوایی و سادگی فرمی  نقدهای بی‌رحمانه‌اش را مطرح می‌کند. نکته شگفت‌انگیز ماجرا هم اینجاست که این نقدها انقدر دقیق، درست و واقعی مطرح می‌شوند که نه تنها به کسی برنمی‌خورد، بلکه روزبه‌روز به طرفداران پر و پا قرص انیمیشن‌های سوری لند افزوده می‌شود. 

خروج انحصار به وسیله شبکه‌های اجتماعی یک فرصت بزرگ است که سروش رضایی هم به خوبی از این فرصت بزرگ استفاده کرده و هم هوشمندانه از دام ابتذالی که ممکن بود گریبان آثارش را بگیرد گریخته است. با بدویتی معصومانه صریح‌ترین نقدها را متوجه جامعه ایران کرده است، بدون این‌که کسی را برنجاند. سوری لند فرزند خلف تکنولوژی جدید است. یک اثر هنری پاپ که بر توده‌های جامعه اثر می‌گذارد. سروش رضایی با خلق این انیمیشن‌های آوانگارد قابلیت و انعطاف هنر را به ما یادآوری می‌کند و بدل به پدیده قابل بحثی در دوران معاصر ایران می‌شود. پدیده‌ای آوانگارد که نسبش به اندی وارهول و دیگر هنرمندان آوانگارد می‌رسد. سروش رضایی بدون شک فرزند خلف تکنولوژی است و سوری‌ لند نزدیک‌ترین محصول هنری به سبک زندگی جدید ایرانیان که در فضای مجازی گسترش یافته و دارد با سرعت زیادی روند سنتی زندگی حقیقی را هم تغییر می‌دهد.