رفع مسئولیت تائید برجام به سبک ترامپ

رویداد۲۴،امیر ساعدی داریان*- دونالد ترامپ تصمیم نهایی خود را گرفته است؛ حداقل تا به امروز. اگر اتفاق غیرمنتظره‌ای در کاخ سفید ظرف چند روز آینده رخ ندهند رئیس‌جمهور آمریکا جمهوری اسلامی ایران را متهم به عدم پایبندی به توافق هسته‌ای خواهد کرد و توپ تصمیم‌گیری در رابطه را به زمین کنگره ارسال می‌کند.

پنجشنبه هفته جاری پایان اماواگرها است؛ اماواگرها در رابطه با آینده توافق هسته‌ای ایران؛ اماواگرهایی که در ماه‌های اخیر با اظهارات دونالد ترامپ به اوج خود رسیده است و امیدواری‌ها نسبت به آینده توافق هسته‌ای ایران را به‌شدت کاهش داده است.

بر اساس آنچه در روزهای اخیر منابع آگاه نزدیک به کاخ سفید اعلام کرده‌اند تصمیم نهایی رئیس‌جمهوری آمریکا، اعلام عدم پایبندی به توافق هسته‌ای است. این همان نکته‌ای است که اتفاقاً ترامپ پنجشنبه گذشته پس از برگزاری نشستی با فرماندهان ارشد نظامی آمریکا بر آن تأکید کرد و مدعی شد که «ایران به روح برجام پایبند نبوده است.»

دونالد ترامپ هم در زمان مبارزات انتخاباتی و هم در نه‌ماهه اول دوران ریاست جمهوری‌اش بارها اعلام کرده توافقنامه سال 2015 بین ایران، ایالات‌متحده، اتحادیه اروپا و اعضای شورای امنیت سازمان ملل در خصوص برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران «بدترین قراردادی است که تاکنون بسته‌شده است.»

او پیش‌ازاین و البته در دوران رقابت‌های انتخاباتی وعده پاره کردن برجام را داده بود؛ وعده‌ای که به نظر می‌رسد که امروز متوجه شده است که عملی کردن آن چندان آسان نیست و پاره کردن برجام، اختلافات جدی دیپلماتیک به وجود خواهد آورد.

این اختلافات از مخالفت طرف‌های اصلی مذاکرات هسته‌ای ایران به‌ویژه متحدان نزدیک آمریکا با لغو برجام نشات گرفته است. اروپایی‌ها که معتقدند جمهوری اسلامی ایران از زمان اجرایی شدن توافق هسته‌ای به برجام پایبند بوده است، آن را بهترین توافق در جهت رسیدن به تضمینی برای صلح‌آمیز ماندن برنامه هسته‌ای ایران می‌دانند.

بر همین اساس با لغو تحریم‌های اعمال شدن در چارچوب برنامه هسته‌ای ایران، اروپایی‌ها تجارت خود را با اجرایی شدن برجام با ایران آغاز کردند که همین امر منجر به سرمایه‌گذاری‌های کلان آن‌ها در بخش‌های مختلف به‌ویژه صنعت و انرژی شده است. ازاین‌رو هرگونه تهدیدی علیه توافق هسته‌ای می‌تواند تجارت اروپایی‌ها با ایران را دچار ضربه کند و خسارت‌های کلانی به صاحبان صنایع و مشاغل وارد کند.

ازاین‌رو ترامپ که مطمئن شده است نمی‌تواند گامی در جهت تحقق وعده خود در دوران رقابت‌های انتخاباتی در رابطه با پاره کردن برجام بردارد بهترین تصمیم را حداقل برداشتن یک گامی به سمت این وعده دانسته است.

بر اساس توافق هسته‌ای ایران و 1+5 مقررشده بود که رئیس‌جمهوری آمریکا هر 90 روز پایبندی و یا عدم پایبندی جمهوری اسلامی ایران را به کنگره آمریکا اعلام کند و تائید کند که رفع تحریم‌ها همچنان با منافع آمریکا همسو بوده است یا خیر.

ترامپ یک‌بار این کار را که اتفاقاً بسیاری هم برای او سخت بود را برخلاف میل باطنی و برخلاف تمام موضع‌گیری‌های که در رابطه با توافق هسته‌ای داشت را کرد و ایران را پایبند به توافق هسته‌ای معرفی کرد.

اما او نمی‌خواهد بار دیگر مجبور شود هم‌زمان که توافق هسته‌ای را بدترین توافق تاریخ می‌داند جمهوری اسلامی ایران را متعهد به آن بداند. ازاین‌رو اعلام عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای و واگذاری تصمیم‌گیری در رابطه با آن به کنگره آمریکا برای رفع مسئولیت امضای هر 90 روز سند اعلام پایبندی ایران به توافق هسته‌ای است.

چراکه بر اساس آنچه روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از برخی منابع آگاه به تفکرات ترامپ درباره برجام نوشته است: «دونالد ترامپ فعلاً از توصیه به کنگره برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران خودداری خواهد کرد چون چنین کاری باعث ابطال توافقنامه خواهد شد.»

بر این اساس ترامپ در عین آنکه برجام را بدترین توافق تاریخ می‌داند و خواستار نابودی آن است نمی‌خواهد که در حال حاضر این سند ابطال شود و این تصمیم یعنی اعلام عدم پایبندی ایران به برجام صرفاً باهدف رفع مسئولیت از تائید پایبندی ایران است. هرچند این تصمیم آغازگر پروسه‌ای است که می‌تواند به مرگ برجام منتهی شود اما نه یک مرگ آنی بلکه یک مرگ تدریجی چراکه بعید است حتی تندروهای کنگره که در زمان مذاکرات هسته‌ای با برجام مخالف بودند امروز موافق پاره کردن آن باشند.

*عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی