جنگ ایران و عراق

رویداد۲۴ عراق در آخرین روز شهریور سال ۱۳۵۹ هجوم خود را علیه ایران آغاز کرد. جنگی که صدام می‌پنداشت شاید چند روز بیشتر طول نکشد به یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های قرن بیستم تبدیل شد که حدود هشت سال به طول انجامید.

از زمان شکل‌گیری کشور عراق در مرزهای کنونی، بزرگ‌ترین مشکل آن دسترسی محدود به آب‌های آزاد و دریاها بود که ایجاد بنادر تجاری و باری را ناممکن می‌ساخت. تنها بندر مهم‌ و قابل کشتیرانی بغداد در اروندرود بود.

عراقی‌ها تلاش می‌کردند، کویت را که راه دریایی داشت به خاک خود ضمیمه کنند، اما کویت تحت قیومت انگلستان بود و انگلستان اجازه‌ی این کار را به عراقی‌ها نمی داد.

در سال ۱۹۶۳ میلادی عراق تمامیت ارضی کویت را رسما پذیرفت و با استقلال کویت تنها راه پیوند عراق به آب‌های آزاد از میان رفت و حضور در اروندرود تنها چاره برای دولت عراق بود. در دوران جدید اروند، مهم‌ترین مسئله‌ی ایران و عراق شد، و به همین بهانه درگیری‌های مرزی پی‌در‌پی در مرز دو کشور رخ می‌داد.

در تمامی این درگیری‌ها برتری با ایران بود، چرا که سنگر های ایران در ارتفاعات قرار داشتند و ایران از نظر تجهیزات نظامی و قدرت اقتصادی بسیار برتر از عراق بود. نخستین معاهده‌ی صلح در جولای ۱۹۳۷ میلادی امضا شد، دومین در ۱۹۵۷، که در آن پیشنهاد اداره‌ی اروندرود به صورت مشترک مطرح شده بود، با مرزی که هیاتی سوئدی مطرح می‌کرد و نظارت هر دو طرف را به دنبال داشت.

در سال ۱۹۶۸ در عراق کودتا شد و حزب بعث به رهبری حسن البکر روی کار آمد. صدام حسین، معاون حسن البکر بود، ناسیونالیسم جدید عراق، خوزستان را یکی از استان های عربیِ جهان عرب می‌دانست و جزایر سه‌گانه‌ی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را از آن عراق.

محمدرضا پهلوی نیز که در اوج قدرت و ثروت بود با این ادعاها مقابله می‌کرد. در مقابل حکومت ایران از کردهای شمال عراق که با دولت مرکزی آن کشور در جنگ بودند حمایت می کرد و برای گروه‌های مخالف حزب بعث اسلحه و پول می‌فرستاد.

در سال ۱۹۶۹، ایران قرارداد ۱۹۳۷ را به صورت یک جانبه لغو کرد، قراردادی که به موجب آن، حق هر دو طرف در اروندرود تضمین شده بود.

پس از این اقدام درگیری‌ها و تنش‌های مرزی افزایش یافت که در نتیجه‌ی آن، در سال ۱۹۷۵ قرارداد مهم الجزایر امضا شد. بر اساس مفاد قرارداد الجزایر عراق از حاکمیت اروندرود و جزایر سه‌گانه چشم‌پوشی می‌کرد و ایران از حمایت کردهای مخالف عراق دست بر می‌داشت‌ و خط تالوگ نیز مرز رسمی دو کشور می شد.

قرارداد الجزایر پس از درگیری‌های سال‌های ۵۰ تا ۵۲ پیش آمد، درگیری‌های خونینی که در پی ادعای دو کشور بر مناطق مرزی ایجاد شده بود. در تمام این درگیری‌ها برتری با ایران بود؛ ایران ارتش بسیار مجهزی داشت که در منطقه بی‌نظیر بود. قرارداد الجزایر آتش اختلافات را خاموش کرد و دو کشور موقتا روابط دوستانه‌ای در پیش گرفتند.

پس از انقلاب اما درگیری لفظی و مرزی بالا گرفت. انقلاب ایران برای صدام حسین نگران کننده بود. بیش از نیمی از جمعیت عراق را شیعیان تشکیل می‌دادند و انقلاب ایدئولوژیک می‌توانست حزب بعث را ساقط کند. شیعیان عراق نیز متاثر از انقلاب ایران مخالفت با حکومت مرکزی را تشدید کرده بودند که این امر نیز نگرانی‌ها را افزایش می‌داد.

عراق همچنین محل فعالیت نیروهای مخالف با انقلاب ۵۷، مانند شاپور بختیار شده بود که تعدادی از این مخالفان کودتای نوژه را ترتیب داده بودند. آیت‌الله خمینی پس از انقلاب بارها صدام حسین را جرثومه‌ی فساد خواند و خطاب به مردم عراق چنین گفت: " ما محمدرضا را از کشور بیرون کردیم؛ شما هم این فرد را از کشور بیرون کنید."

در عراق دو حزب مخالف اصلی وجود داشت، که یکی از آنها حزب الدعوه به رهبری محمد باقر صدر بود و دیگری مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق بود که آیت‌الله حکیم آن را تشکیل داده بود و شاخه‌ی نظامی آن یعنی لشکر بدر، در جبهه‌ی ایران علیه عراق می‌جنگیدند.

حزب الله دعوه، طارق عزیز وزیر امور خارجه و دوست نزدیک صدام حسین را ترور کرد. وی از ترور جان سالم به‌در برد. اما صدام به همین بهانه بسیاری از اعضا حزب و محمدباقر صدر و خواهرش بنت‌الهدی صدر را به قتل رساند. در واکنش به این اقدام، آیت‌الله‌خمینی از مردم عراق خواست تا علیه صدام حسین انقلاب کنند.

این اتفاقات صدام حسین را که ارتش تازه تجهیز شده‌ای داشت به رویارویی نظامی با ایران ترغیب می‌کرد. آنچه صدام را در این عمل گستاخ کرد فروپاشی ارتش ایران به واسطه اعدام‌های انقلابی بود. صدام به مشاوران خود می‌گفت ارتش آنها اکنون از هم پاشیده و توان دفاعی ندارند.

حمله به سفارت آمریکا و بحران گروگان‌گیری، و همچنین حادثه‌ی صحرای طبس، عراقی‌ها را بیش‌ از پیش برای حمله به ایران آماده کرده بود‌. ایران به واسطه خشونت‌های انقلابی تمام دوستان خود را از دست داده بود. همچنین با دیگر ابرقدرت آن زمان، یعنی اتحاد شوروی به علت ایدئولوژی کمونیستی که اساسا ضد دین بود، رابطه‌ خوبی نداشت.

صدام حسین از اوایل سال ۵۹ تهدیداتش علیه ایران را آغاز کرد. ادعای وی این بود که ایران به تعهداتش در قرارداد الجزایر پایبند نبوده و خواستار تملک جزایر سه‌گانه‌ی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک و همچنین تسخیر مناطقی چون میمک بود. در شهریور ماه ۱۳۵۹، در تلویزیون عراق حاضر شد و گفت ایران زمین هایی را که در قرارداد الجزایر به دست آورده است را باید پس بدهد.

صدام اعلام کرد که اروندرود به مالکیت عراق درمی‌آید و از این پس، هر کشتی ایرانی نیز که بخواهد از آنجا عبور کند باید با پرچم‌های عراق، این کار را انجام بدهد.

ایران نپذیرفت و تنش‌های مرزی دوباره آغاز شد. هر چه بیش‌تر می‌گذشت، درگیری‌ها بیشتر می‌شد. در ۱۹ شهریور، عراق میمک را تصرف کرد و آیت‌الله‌خمینی، در پیامش به حجاج آن سال به شدت به آمریکا و حزب بعث حمله کرد.

ارتش و نیروی اطلاعات ارتش گزارش دقیقی از آرایش نیروهای عراقی در مرز های ایران به آیت الله خمینی و ابوالحسن بنی صدر داده بودند ولی آنها باور نکردند که جنگی در حال رخ دادن است.

در ۲۶ شهریور ماه، صدام حسین قرارداد الجزایر را به صورت یک جانبه لغو کرد و چند روز پس از آن نیز درگیری‌ها ادامه پیدا کرد.

ایران در دوران بختیار حجم عظیمی از تجهیزات نظامی را به کشورهایی که از آنها خریداری کرده بود باز پس فرستاد و در نتیجه گروگان‌گیری در سفارت آمریکا قرار داد تحویل جنگنده‌های اف ۱۴ لغو شده بود. ارتش در فقدان فرمانده‌های رده بالا از حالت منظم خود خارج شده بود و درگیری‌های داخلی تمرکز نیروهای ایرانی را بر هم زده بود. به همین دلایل پاسخگویی نظامی علیه عراق موفق نبود.

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
از سال ۱۳۶۳ به بعد ایران تلاش بسیاری کرد که جبهه سیاسی را همزمان با جبهه جنگ ایران و عراق به سود خودش تغییر دهد؛ آن‌ها همایش‌هایی برگزار کردند و با مقامات سایر کشور‌ها ارتباط گرفتند، اما عجیب آنکه با تصوری متوهمانه و نادرست، استقبال برخی از کشور‌های منطقه و جهان از ایجاد رابطه با ایران را به پای ناامیدی آن‌ها از صدام حسین و حتی کرنش در برابر ایران دانستند! مسئله اصلی این بود که تحلیل نادرست، تصمیم نادرست در پی دارد.
کد خبر: ۳۵۰۵۴۵   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۹

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
از سال ۱۳۶۳ انتقاد‌ها به شیوه اداره جنگ بسیار بالا گرفته بود. منتقدان می‌گفتند چرا پیروزی‌های ایران تا سال ۶۲ و ۶۳ بوده و پس از آن ایران نتوانسته به پیروزی بزرگی دست پیدا کند؟ آن‌ها نوک پیکان انتقادات خود را به محسن رضایی نشانه رفته بودند و بر این باور بودند که عدم آشنایی او با تکنیک‌های نظامی‌گری باعث این اتفاق شده است. رویداد۲۴ در گزارشی به چند نمونه از انتقاداتی که علیه رضایی مطرح می‌شده، پرداخته است.
کد خبر: ۳۵۰۴۳۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۵

رویداد‌۲۴ گزارش می‌دهد؛
عملیات بدر مهمترین عملیات بزرگ ایران پس از عملیات خیبر بود که در سال ۱۳۶۳ انجام شد. در جریان این عملیات، عراق از بمب شیمایی استفاده کرد و حدود ۱۵ هزار نفر از هموطنان رزمنده ایرانی به شهادت رسیدند. پیش از اینکه عملیات بدر انجام شود، نسبت به اجرای آن انتقاد‌هایی وجود داشت و برخی از فرماندهان مخالف آن بودند؛ با این حال به اصرار فرمانده وقت سپاه عملیات انجام شد. رویداد ۲۴ در ادامه سلسله مطالب خود درباره جنگ به مناسبت سالگرد جنگ ایران و عراق ، جزییات عملیات بدر را بررسی کرده است.
کد خبر: ۳۵۰۳۶۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۴

رویداد‌۲۴ گزارش می‌دهد؛
یکی از عملیات‌های مهم تاریخ جنگ، عملیات خیبر بود که نیروهای ایرانی جانفشانی خیره‌کننده‌ای در آن داشتند. برخی معتقدند این عملیات نباید انجام می‌شد چون عراق از آن مطلع بود و برخی دیگر معتقدند چون مسئله حیثیتی و عقیدتی بوده، به هر نحو باید انجام می‌شد. در عملیات خیبر هزاران تن از نیروهای ایرانی شهید شدند تا جزیره مجنون حفظ شود.
کد خبر: ۳۵۰۲۱۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۲

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
یکی از ابعاد جنگ ایران و عراق ، تبلیغات سیاسی بود که ایران تبلیغات خود را بر اساس «الهیات سیاسی تشیع» استوار کرده بود و عراق نیز ایده «ناسیونالیسم پان‌عربی» را در پیش گرفته بود. رویداد۲۴ در گزارشی تبلیغات سیاسی ایران و عراق را در جنگ بررسی کرده است.
کد خبر: ۳۴۹۸۱۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۷

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
اختلاف فرماندهان ارتش و سپاه در سال‌های دفاع مقدس و تاثیر آن بر مناسبات جنگ یکی از مسائل مهم تاریخ پس از انقلاب است که متاسفانه کمتر به آن پرداخته شده است. .گدر این مطلب که بر اساس پژوهش‌های جعفر شیرعلی‌نیا نوشته شده است نگاهی به این اختلاف نظر می‌اندازیم.
کد خبر: ۳۴۹۵۱۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۵

ترکی الفیصل آل سعود وزیر اطلاعات اسبق عربستان سعودییکی از مقامات حامی صدام و رژیم بعثی در اعترافات صریح و روشن درخصوص آغازگری جنگ گفت: بدون شک صدام حسین آغازگر جنگ عراق با ایران بود. او برخی درگیری‌های داخلی {در ایران} را مناسب دید که این موضوع را شروع کند تا به اهداف خود برسد.
کد خبر: ۳۴۹۵۹۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۴

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
عملیات رمضان یکی از عملیات‌های مهم تاریخ جنگ ایران و عراق بود که شکست سنگینی برای طرف ایرانی به شمار می‌رفت. ضربه شکست عملیات رمضان آن قدر سنگین بود که تا مدت‌ها فرماندهان جنگ تلاش می‌کرد آثار آن را بزدایند و توجیه کنند. مقامات برای کم کردن از تلخی شکست نام آن را «عدم الفتح» گذاشتند.
کد خبر: ۳۴۹۴۷۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۴

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
در سال‌های نخست جنگ ایران و عراق ، پیروزی‌های ایران به گونه‌ای بود که عراق می‌خواست جنگ پایان یابد و پیشنهاد آتش‌بس مطرح کرد که مورد قبول طرف ایرانی قرار نگرفت. طریق القدس و سپس فتح‌المبین از عملیات‌های مهمی بود که در مناطق دشت آزادگان، بستان و سوسنگرد انجام شد و نتیجه روحیه مثبت پس از پیروزی در شکستن حصر آبادان بود.
کد خبر: ۳۴۸۷۹۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۹

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
عملیات‌های بیت المقدس و فتح المبین از مهمترین عملیات‌های ایران بود که پیروزی‌های بسیار چشمگیری را نصیب ایران کرد. پس از این پیروزی‌ها ایران می‌توانست از عراق غرامت بگیرد و با عذرخواهی طرف متجاوز، مخاصمه پایان یابد اما چنین نشد و تا 6 سال دیگر باز هم جنگ ادامه یافت. رویداد۲۴ در گزارشی بررسی کرده که چرا جنگ ادامه یافت و ادامه جنگ بیش از هر چیز به سود کجا بود.
کد خبر: ۳۴۸۷۹۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۸

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
عملیات نقاب که بعدها به «کودتای نوژه» معروف شد، توسط خلبانان تیم آکروجت شاهنشاهی برنامه‌ریزی شده بود. آنها می‌خواستند با بمباران منزل آیت‌الله خمینی و شکستن دیوار صوتی بر فراز تهران کارشان را آغاز کنند و سپس گروه‌هایی چون تیپ ویژه هوابرد (نوهد) و بخش‌های از نیروی زمینی ارتش به آنها بپیوندند. این عملیات توسط حزب توده به اطلاع مقامات جمهوری اسلامی رسانده شد. خلبانان متهم اعدام شدند و کیانوری رهبر حزب توده که کودتا را لو داد هم مدتی بعد زندانی شد و در نهایت در حصر خانگی درگذشت.
کد خبر: ۳۴۸۷۱۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۷

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
صدام حسین پیش از حمله علیه ایران، با تبلیغات گسترده‌ای می‌خواست قهرمان جهان عرب شود و ناگزیر بود شیاطینی خلق کند و بگوید «نهضت جهان عرب» در خطر است. صدام به عراقی‌ها می‌گفت ایرانیان شیاطینی هستند که می‌خواهند قوم عرب را نابود کنند و به همین شیوه نیرو جمع می‌کرد؛ نیروهایی که عمدتا در ایران زندگی می‌کردند اما به واسطه پروپاگاندای صدام تجزیه‌طلب شده بودند.
کد خبر: ۳۴۸۵۹۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۶

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
عملیات اچ ۳ یکی از شاهکارهای نیروی هوایی ارتش بود که پس آن عراق تا یک سال نتوانست نیروی هوایی خود را بازسازی کند و همین موضوع زمینه‌ساز پیروزی ایران در عملیات‌های موفق زمینی شد؛ عملیات‌هایی که نهایتا باعث آزادسازی خرمشهر و مناطق اشغال شده ایران شد.
کد خبر: ۳۴۸۵۶۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۵

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
نیروی دریایی ارتش یکی از ستون‌های اصلی نظامی ایران در جنگ با عراق بود؛ یکی از مهمترین عملیات‌های نیروی دریایی ارتش عملیات مروارید بود که معادلات جنگ را به سود ایران تغییر داد. رویداد۲۴ به مناسبت سالگرد آغاز جنگ ایران و عراق یادی کرده از عملیات‌های مهم نیروی دریایی.
کد خبر: ۳۴۸۵۶۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۴

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
ابوالحسن بنی صدر در سال‌های نخست جنگ ایران و عراق ، جانشین فرمانده کل قوا بود و در حقیقت همه اختیارات تصمیم‌گیری در دست او بود. رویداد۲۴ در گزارشی درباره شرایط جنگ ایران و عراق ، به این موضوع پرداخته که نقش بنی صدر در جریان جنگ چه بود؟ آیا واقعا او عامل همه شکست‌های ایران بود و عامدانه می‌خواست ایران شکسیت بخورد یا آنکه اتفاقات دیگری نیز در میان بود
کد خبر: ۳۴۸۵۶۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۳

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
نیروی هوایی ایران به واسطه آموزش‌های منسجم افسران و خلبانان و همچنین تجهیزات پیشرفته‌ای که در اختیار داشت، از قدرتمندترین نیروهای نظامی دنیا محسوب می‌شد اما به واسطه اتفاقاتی از جمله تصفیه و برکناری فرماندهان، آنقدر تضعیف شد که صدام تصور می‌کرد می‌تواند ایران را تسخیر کند اما همین نیرو در ابتدای انقلاب توانست با جانفشانی خلبانان و دیگر کادرهای آن، از شکست ایران در جنگ عراق جلوگیری کند.
کد خبر: ۳۴۸۳۶۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۱

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
در روز‌های شهریور ۱۳۵۹ تنش میان ایران و عراق به اوج خود رسیده بود و هر دو کشور سخنانی علیه یکدیگر مطرح می‌کردند. صدام قرارداد الجزایر را زیر پا گذاشته بود و مدام برای ایران شرط می‌گذاشت. او تصور می‌کرد در جریان اعدام‌های انقلابی نیرو‌های ارتش، توان نظامی ایران از بین رفته و به سادگی می‌تواند ایران را فتح کند.
کد خبر: ۳۴۷۲۵۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۰۷

در اواخر مرداد ۱۳۶۹ آزادگان به میهن بازگشتند. خانواده‌ها برای دیدن عزیزانشان به مرز‌های ایران و عراق رفتند. در این تصاویر تاریخی، عکس‌هایی از بازگشت آزادگان به میهن را ببینید.
کد خبر: ۲۲۷۲۵۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۶

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
در سال‌های ابتدایی انقلاب و آغاز جنگ، باور مردم آنقدر زیاد بود که زنان طلاهای خود را برای کمک به جبهه می‌فروختند و حتی دختران بودند که به سراغ ازدواج داوطلبانه با جانبازان می‌رفتند. نمادهای شهدا و رزمندگی در جامعه بسیار ارزش داشت، اما عجیب آنکه در دهه‌های بعد که شعارها یکی یکی رنگ می‌باخت، خود نهاد بنیاد شهید و امور ایثارگران منشاء یکی از فسادهای بزرگ در ایران شد!
کد خبر: ۳۰۶۱۹۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۹

عملیات والفجر که بعدها به عنوان عملیات والفجر مقدماتی شناخته شد از شکست‌های تلخ ایران در جنگ با عراق بود. ظاهرا نقشه عملیات کاملا لو رفته بود اما ایران اصرار داشت عملیات انجام شود.
کد خبر: ۲۹۷۳۸۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۱۸

پربازدید ها