چه جلسه‌ای است که رئیس جمهور می‌خواهد با حضور در آن، خود را قربانی کند؟

رویداد۲۴  دکتر حسن روحانی رئیس جمهور، روز گذشته در گفتگو با رسانه‌ها برای دومین بار در یک ماه اخیر اعلام کرد که آمادگی دارد در هر جلسه‌ای که منافع ملت ایران را تامین کند، حضور پیدا کند و حتی خود را قربانی کند.

رئیس جمهور روز گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی در پاسخ به پرسشی گفت: «در سفر سازمان ملل دو پیام رسا به جهان دادیم ایران دنبال صلح در منطقه است و دنبال ناامنی و آشوب نیست این پیام در دنیا پذیرفته شد و دیگر اینکه گفتیم ما از مذاکره نمی‌ترسیم و آماده هستیم و حتی آمده بودیم که در نیویورک نشست اجلاس سران تشکیل شود به شرط اینکه اجلاس ۱+۵ باشد نه برنامه تبلیغاتی برای ترامپ. اعلام می‌کنم آماده هستم در هر جلسه‌ای که منافع ملت را تامین می‌کند حضور یابم. آماده هستم ایستادگی داشته باشم و افتخار می‌کنم برای ملتم قربانی شوم و البته در این راه قربانی شدن برای هر کسی افتخار است.» وی پیشتر هم پس از اجلاس مجمع عمومی ملل متحد و بازگشت از نیویورک هم قریب به مضمون همین عبارت را تکرار کرده بود.

اکنون سوال این است که این چه جلسه‌ای است که اگر رئیس جمهور در آن شرکت کند، خود را قربانی کرده است؟ یک سوال دیگر هم این است که اساسا قربانی شدن رئیس جمهور دقیقا به چه معناست؟

اگر چه رئیس جمهور به روشنی به مختصات آن جلسه اشاره‌ای نمی‌کند، اما شواهد حالیه و مقالیه حاکی از این است که جلسه‌ای که رئیس جمهور از آن صحبت می‌کند، جلسه‌ای داخلی نیست و احتمالا حضور وی در یک جلسه مذاکراتی با رئیس جمهور آمریکا است. اما در چه حالتی ممکن است مذاکره رئیس جمهور ایران با رئیس جمهور آمریکا در حکم قربانی شدن رئیس جمهور ایران تلقی شود؟

---

چنین جلسه‌ای که اگر در حیطه وظایف قانونی رئیس جمهور و بر اساس سیاست‌های کشور باشد، احتمالا قربانی شدنی در آن معنا نخواهد داشت و رئیس جمهور در خوش بینانه‌ترین حالت، وظیفه اش را انجام داده و به سوگند خود در قبال مردم عمل کرده است. حال ممکن است برخی چه در ساختار قدرت، چه در افکار عمومی و چه در بین رقبای سیاسی، با اصل حضور رئیس جمهور در چنین جلسه‌ای مخالفت کنند و یا در صورت برگزاری چنین جلسه ای، خروجی آن را مطابق با تحلیل خود، در راستای منافع ملی ندانند و با آن مخالفت کنند یا از آن انتقاد کنند؛ مثل آنچه در برجام اتفاق افتاد. در برجام که رئیس جمهور به کرات اشاره کرده که تصمیم نظام بوده، وزیر خارجه ایران بار‌ها با همتای آمریکایی اش دیدار کرد و در نهایت هم توافقی در قالبی چند جانبه به امضا رسید.

 

پس از برجام هیچگاه رئیس جمهور اشاره‌ای نکرد که خود وی یا وزیر خارجه، خود را قربانی کرده اند، بلکه حضور دولت خود در این مذاکرات را نشانه توانمندی و برجام را دستاوردی درخشان، تلقی کردند؛ لذا اگر حضور رئیس جمهور در چنین جلسه‌ای حاصل جمعبندی نظام سیاسی کشور باشد که سخن گفتن از اینکه آماده ام قربانی شوم، وجهی ندارد و رئیس جمهور به عنوان نفر اول اجرایی کشور، وظیفه اش را انجام داده است و نمی‌توان انتظار داشت که کسی هم با آن مخالفت نکند یا از آن انتقاد نکند. طبیعتا حضور در چنین جلسه‌ای که جمعندی نظام سیاسی کشور باشد، نمی‌تواند اراده رئیس جمهور مبنی بر قربانی شدن را به درستی معنا کند.

اما ممکن است مراد رئیس جمهور این باشد که فارغ از سلسله مراتب قدرت در ایران، خود ایشان به این جمعبندی و یا تحلیل برسد که برای تامین منافع ملت ایران، لازم است بنشیند و با ترامپ گفتگو کند و تبعات داخلی آن را بپذیرد. در چنین حالتی قربانی شدن معنا دار می‌شود. مثلا رئیس جمهور بر اساس تحلیل خودش به این جمعبندی برسد که باید با ترامپ مذاکره کند؛ ممکن است هشدار دریافت کند که وی مختار است این کار را انجام دهد، اما باید تبعات قانونی آن را بپذیرد، مثلا واکنش احتمالی مجلس برای استیضاح رئیس جمهور و عدم کفایت را در بدترین حالت بپذیرد، در چنین حالتی ممکن است معنا دار باشد که رئیس جمهور پست سیاسی خودش را برای تحقق آنچه او منافع ملی مردم می‌خواند، قربانی کند.

حالت دیگر این است که رئیس جمهور از این کار نهی شود و به او ابلاغ شود که او حق انجام چنین مذاکره‌ای را ندارد. در چنین حالتی رئیس جمهور ممکن است هم پستش را قربانی کند و هم خودش را. در این سناریو نیز قربانی کردن معنا دارد می‌شود. اما آیا منش روحانی و ساختار سیاسی قدرت در ایران کنونی، اصولا می‌تواند به چنین مسیری ختم گردد؟

اگر فرض گرفته شود، روحانی قربانی کردن خود را در یکی از دو مسیر اخیر می‌بیند و آن را مطابق منافع ملت ایران تحلیل می‌کند؛ اما آیا منافع ملت ایران با همین دیدار تامین می‌شود؟ حتی اگر دیدار یا دیدار‌هایی صورت و در نهایت هم به توافقی منجر شود آیا برای اجرا شدن به مجلس احتیاج هست یا نیست؟ ملاحظات شورای امنیت ملی و فرماندهی کل قوا را می‌خواهد یا نمی‌خواهد؟ آیا به فرض رفتن در یک جلسه و حتی رسیدن به یک توافق، منافع ملت ایران تامین می‌شود بدون اینکه مجلس و سایرین با آن موافقتی داشته باشند؟ قربانی شدن ایشان مسائل را حل خواهد کرد؟

به نظر می‌رسد از سه جهت این عبارت تکراری رئیس جمهور که «من آماده ام خود را قربانی کنم»، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. اول اینکه عقلا و عرفا چنین قربانی شدنی توجیه ندارد. دوم اینکه منش روحانی و مکانیسم و پویایی نظام به چنین سمتی کشیده نمی‌شود و سوم اینکه چنین قربانی شدنی نه تنها منافع ملت را تامین نمی‌کند که انسجام داخلی را بیهوده بر هم می‌ریزد؛ لذا اگر مراد رئیس جمهور از قربانی شدن، موارد بالا باشد که بهتر است در همان حدود ژست تبلیغاتی باقی بماند. اگر هم مراد دیگری دارند که خوب است برای تنویر اقکار عمومی آن را بیان کنند.