چه کسی توافق قره‌باغ را تضمین کرد و چه کسی برد کرد؟
نیکول پاشینیان، در داخل کشورش با بحران رو به رو شده، ارمنی‌ها از اینکه او بی خبر تصمیم گرفته تا میدان را به باکو واگذار کند، خوشحال نیستند. انتظار می‌رود که نخست وزیر فعلی ارمنستان پس از امضای این توافق با بحران جدی رو به رو شود.
رویداد۲۴ بالاخره علی اف و پاشینیان، سلاح‌ها را زمین گذاشتند و با ابتکار عمل پوتین، به توافقی با یکدیگر دست پیدا کردند. این توافق حاکمیت آذربایجان را بر مناطق قره باغ و ناحیه کوهستانی مرزی بین دو کشور که پیش از این در تصرف ارمنستان بود، به رسمیت می‌شناسد. به نظر می‌رسد که توافقی که دوشنبه شب انجام شد، یکی از جدی‌ترین اتفاقات در سی سال گذشته در این منطقه بوده. انتظار می‌رود در شرایطی که ارمنستان، تحت فشار شدید قرار دارد، راهی به جز تن دادن به شروط این توافق باقی نمانده باشد.
اما نیکول پاشینیان، در داخل کشورش با بحران رو به رو شده، ارمنی‌ها از اینکه او بی خبر تصمیم گرفته تا میدان را به باکو واگذار کند، خوشحال نیستند. انتظار می‌رود که نخست وزیر فعلی ارمنستان پس از امضای این توافق با بحران جدی رو به رو شود.
گفتگو با افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در آذربایجان:
جنگ قره باغ، اتفاق تازه‌ای نیست. در سی سال گذشته این منطقه همیشه مشکلاتی داشته است. چه شد که روسیه و ترکیه به این نتیجه رسیدند که توافقی بین این دو کشور ایجاد کنند؟
این پوتین است که به عنوان پشتیبان توافق نامه بین آذربایجان و ارمنستان را امضا کرده است. صحبت‌های پوتین و اردوغان در پشت صحنه جریان داشته و مشخص نیست که چه اتفاقی بین آن دو افتاده که به این اتفاق منجر شده است. برای روسیه مهم بود که در منطقه باقی بماند. روسیه در ارمنستان پایگاه نظامی و قرارداد‌های نظامی طولانی مدت دارد. الان هم مشخص شده که با این توافق تازه قرار است در نزدیکی مرز اذربایجان و ارمنستان مستقر شوند و بر همه تردد‌ها نظارت داشته باشند. به ویژه تردد‌هایی که بین اذربایجان و ارمنستان صورت می‌گیرد.
به نظر می‌رسد که برد بزرگی نصیب باکو شده است. تعبیر ارمنستان از این برد چیست؟
تعبیر من این است که در این وضعیت، آذربایجان است که برد کرده. ارمنستان باید مناطقی که در تصرف دارد را برگرداند و بعد هم قرار است مساله مناطقی مثل قره باغ و خان کندی حل و فصل شود. این مناطق متعلق به اذربایجان هستند، ولی احتمالا بعد از اجرای این توافق دیگر نه دست باکو باشد و نه دست ایروان. حتی اینکه گفته شده آذری‌های رانده شده از این مناطق قرار است باز گردند هم یک برد بزرگ به حساب می‌آید. برد دیگر برای روس هاست. پاشینیان با روس‌ها روابط چندان حسنه‌ای نداشت و بیشتر به اردوگاه غرب وابسته بود و همین هم باعث شد که به موقع نتواند از حمایت پوتین استفاده کند. او متوجه نشد که در منطقه‌ای که حضور دارد، حرف آخر را مسکو می‌زند و نیاز دارد تا طرح دوستی را با پوتین بریزد.
ارمنی‌ها به شدت از دست پاشینیان عصبانی هستند و حتی می‌گویند که او بی خبر از رئیس جمهور تن به این توافق داده است. آینده این اعتراض‌ها را چطور می‌بینید؟
پاشینیان با رفتاری که در این مدت داشته، باخته است. بعید نیست که او در پی این اقداماتش سقوط کند و نیرو‌هایی که به روس‌ها نزدیک‌تر باشند در ارمنستان بر سر کار بیایند. البته پاشینیان مقاومت زیادی کرد تا این توافق را امضا نکند. اول الهام علی اف و پوتین دست به امضا زدند و بعد نخست وزیر ارمنستان دید که چاره‌ای برایش نمانده. به ویژه بعد از اینکه شوشا از سوی آذربایجان باز پس گرفته شد، او فهمید که دیگر نمی‌تواند مقاومت کند. پاشینیان می‌دانست که حتی اگر دست به امضای توافق هم نزند قصه اش تمام شدنی است. در وضعیت نظامی هم که قرار داشت دیگر جایی برای مقاومت نمانده بود.
روسیه قبلا بالانسی ایجاد می‌کرد که روس‌ها و ارمنستان قدرت متعادلی داشته باشند. حالا پوتین برخلاف تصور چنین بالانسی را با آذربایجان ایجاد کرده و بر کیلومتر از حاشیه این کشور هم نظارت خواهد کرد.
چرا برای روس‌ها توافق قره باغ تا این اندازه مهم بوده است؟
امتیازی که نیرو‌های حافظ صلح روسیه گرفته اند و حضورشان در این منطقه بسیار برای کرملین اهمیت دارد. از آن طرف بحث ترکیه هم هست که طرف آذربایجان را گرفته بود و پوتین معمولا سعی می‌کند رفتار‌های آنکارا را کنترل کند تا نتوانند نفوذ زیادی در قفقاز جنوبی داشته باشند.
از سوی دیگر روسیه همیشه نگران ناتو بوده است که مبادا از طریق این کشور‌ها بتواند به مرز‌های روسیه نزدیک شود و از همین رو همیشه سعی کرده نفوذ خود را در کشور‌هایی که سابقا متعلق به شوروی بوده اند حفظ کند.
برخی می‌گویند این توافق هم ممکن است مانند بسیاری از تلاش‌های دیگر بی نتیجه بماند، چه ضمانت اجرایی برای اثر بخشی آن وجود دارد؟
به نظر من ضامن اصلی توافقی که دوشنبه شب بسته شد روسیه است. اگر مسکو بخواهد که این توافق اجرایی شود، این اتفاق حتما خواهد افتاد. مگر اینکه به هر دلیلی پوتین خواهان این مساله نباشد. اگر روس‌ها دخالت نمی‌کردند، آذربایجان خیلی جلو می‌رفت و پوتین در برهه‌ای از این پیشروی‌ها تصمیم گرفت ماجرا را فیصله بدهد. ارمنستان در شرایطی نیست که بتواند در طولانی مدت در جنگ با آذربایجان بماند. از نظر اقتصادی ضعیف است و تسلیحات کافی هم ندارد. برای همین قادر به زیر سوال بردن توافق نیست.
یک نگرانی هم در مورد ترکیب جمعیتی مناطق وجود دارد. ناراضی‌ها در ارمنستان می‌گویند که ارمنی‌ها در مناطقی که در خاک آذربایجان وجود دارد با مشکل روبه رو خواهند شد. چقدر احتمال وقوع بحرانی انسانی هست؟
ارمنی‌ها از دیرباز در این مناطق بوده اند و در یک بازه زمانی بیشتر شده اند. حتی گاهی شهروندان آذربایجانی به اجبار این مناطق را ترک کرده اند. طبق توافق تازه قرار است این مهاجران دوباره به منطقه‌ی مورد نظر برگردند. این عدد به صد‌ها هزارنفر می‌رسد. همزیستی این دو اتفاقی قدیمی است و دو طرف به زندگی در کنار هم عادت دارند. ممکن است که اقدامات جسته و گریخته‌ای انجام شود و چنین نگرانی وجود دارد. اما بدرفتاری سیستماتیک یا ایجاد مشکل در ابعاد بزرگ محتمل نیست.
اما نیکول پاشینیان، در داخل کشورش با بحران رو به رو شده، ارمنی‌ها از اینکه او بی خبر تصمیم گرفته تا میدان را به باکو واگذار کند، خوشحال نیستند. انتظار می‌رود که نخست وزیر فعلی ارمنستان پس از امضای این توافق با بحران جدی رو به رو شود.
گفتگو با افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در آذربایجان:
جنگ قره باغ، اتفاق تازه‌ای نیست. در سی سال گذشته این منطقه همیشه مشکلاتی داشته است. چه شد که روسیه و ترکیه به این نتیجه رسیدند که توافقی بین این دو کشور ایجاد کنند؟
این پوتین است که به عنوان پشتیبان توافق نامه بین آذربایجان و ارمنستان را امضا کرده است. صحبت‌های پوتین و اردوغان در پشت صحنه جریان داشته و مشخص نیست که چه اتفاقی بین آن دو افتاده که به این اتفاق منجر شده است. برای روسیه مهم بود که در منطقه باقی بماند. روسیه در ارمنستان پایگاه نظامی و قرارداد‌های نظامی طولانی مدت دارد. الان هم مشخص شده که با این توافق تازه قرار است در نزدیکی مرز اذربایجان و ارمنستان مستقر شوند و بر همه تردد‌ها نظارت داشته باشند. به ویژه تردد‌هایی که بین اذربایجان و ارمنستان صورت می‌گیرد.
به نظر می‌رسد که برد بزرگی نصیب باکو شده است. تعبیر ارمنستان از این برد چیست؟
تعبیر من این است که در این وضعیت، آذربایجان است که برد کرده. ارمنستان باید مناطقی که در تصرف دارد را برگرداند و بعد هم قرار است مساله مناطقی مثل قره باغ و خان کندی حل و فصل شود. این مناطق متعلق به اذربایجان هستند، ولی احتمالا بعد از اجرای این توافق دیگر نه دست باکو باشد و نه دست ایروان. حتی اینکه گفته شده آذری‌های رانده شده از این مناطق قرار است باز گردند هم یک برد بزرگ به حساب می‌آید. برد دیگر برای روس هاست. پاشینیان با روس‌ها روابط چندان حسنه‌ای نداشت و بیشتر به اردوگاه غرب وابسته بود و همین هم باعث شد که به موقع نتواند از حمایت پوتین استفاده کند. او متوجه نشد که در منطقه‌ای که حضور دارد، حرف آخر را مسکو می‌زند و نیاز دارد تا طرح دوستی را با پوتین بریزد.
ارمنی‌ها به شدت از دست پاشینیان عصبانی هستند و حتی می‌گویند که او بی خبر از رئیس جمهور تن به این توافق داده است. آینده این اعتراض‌ها را چطور می‌بینید؟
پاشینیان با رفتاری که در این مدت داشته، باخته است. بعید نیست که او در پی این اقداماتش سقوط کند و نیرو‌هایی که به روس‌ها نزدیک‌تر باشند در ارمنستان بر سر کار بیایند. البته پاشینیان مقاومت زیادی کرد تا این توافق را امضا نکند. اول الهام علی اف و پوتین دست به امضا زدند و بعد نخست وزیر ارمنستان دید که چاره‌ای برایش نمانده. به ویژه بعد از اینکه شوشا از سوی آذربایجان باز پس گرفته شد، او فهمید که دیگر نمی‌تواند مقاومت کند. پاشینیان می‌دانست که حتی اگر دست به امضای توافق هم نزند قصه اش تمام شدنی است. در وضعیت نظامی هم که قرار داشت دیگر جایی برای مقاومت نمانده بود.
روسیه قبلا بالانسی ایجاد می‌کرد که روس‌ها و ارمنستان قدرت متعادلی داشته باشند. حالا پوتین برخلاف تصور چنین بالانسی را با آذربایجان ایجاد کرده و بر کیلومتر از حاشیه این کشور هم نظارت خواهد کرد.
چرا برای روس‌ها توافق قره باغ تا این اندازه مهم بوده است؟
امتیازی که نیرو‌های حافظ صلح روسیه گرفته اند و حضورشان در این منطقه بسیار برای کرملین اهمیت دارد. از آن طرف بحث ترکیه هم هست که طرف آذربایجان را گرفته بود و پوتین معمولا سعی می‌کند رفتار‌های آنکارا را کنترل کند تا نتوانند نفوذ زیادی در قفقاز جنوبی داشته باشند.
از سوی دیگر روسیه همیشه نگران ناتو بوده است که مبادا از طریق این کشور‌ها بتواند به مرز‌های روسیه نزدیک شود و از همین رو همیشه سعی کرده نفوذ خود را در کشور‌هایی که سابقا متعلق به شوروی بوده اند حفظ کند.
برخی می‌گویند این توافق هم ممکن است مانند بسیاری از تلاش‌های دیگر بی نتیجه بماند، چه ضمانت اجرایی برای اثر بخشی آن وجود دارد؟
به نظر من ضامن اصلی توافقی که دوشنبه شب بسته شد روسیه است. اگر مسکو بخواهد که این توافق اجرایی شود، این اتفاق حتما خواهد افتاد. مگر اینکه به هر دلیلی پوتین خواهان این مساله نباشد. اگر روس‌ها دخالت نمی‌کردند، آذربایجان خیلی جلو می‌رفت و پوتین در برهه‌ای از این پیشروی‌ها تصمیم گرفت ماجرا را فیصله بدهد. ارمنستان در شرایطی نیست که بتواند در طولانی مدت در جنگ با آذربایجان بماند. از نظر اقتصادی ضعیف است و تسلیحات کافی هم ندارد. برای همین قادر به زیر سوال بردن توافق نیست.
یک نگرانی هم در مورد ترکیب جمعیتی مناطق وجود دارد. ناراضی‌ها در ارمنستان می‌گویند که ارمنی‌ها در مناطقی که در خاک آذربایجان وجود دارد با مشکل روبه رو خواهند شد. چقدر احتمال وقوع بحرانی انسانی هست؟
ارمنی‌ها از دیرباز در این مناطق بوده اند و در یک بازه زمانی بیشتر شده اند. حتی گاهی شهروندان آذربایجانی به اجبار این مناطق را ترک کرده اند. طبق توافق تازه قرار است این مهاجران دوباره به منطقه‌ی مورد نظر برگردند. این عدد به صد‌ها هزارنفر می‌رسد. همزیستی این دو اتفاقی قدیمی است و دو طرف به زندگی در کنار هم عادت دارند. ممکن است که اقدامات جسته و گریخته‌ای انجام شود و چنین نگرانی وجود دارد. اما بدرفتاری سیستماتیک یا ایجاد مشکل در ابعاد بزرگ محتمل نیست.
منبع: خبرآنلاین
خبر های مرتبط
