حمایت از معلولان در هزارتوی وعده و شعار/ چرا قانون حمایت از معلولان نادیده گرفته می شود؟
رویداد۲۴ شادی مکی: روز ۱۲ آذر در تقویم هر سال روز جهانی معلولین است. روزی برای یادآوری نیاز‌ها و دغدغه‌های افراد دارای معلولیت و تاکید بر لزوم تامین نیاز‌های ویژه این گروه در جوامع و دولت‌ها. چرا که معلولان نیاز‌های ویژه‌ای دارند که بدون آنها زندگی برایشان سخت و چه بسیار غیرممکن است.
این نیاز‌های ویژه از درون خانه آنها شروع شده و تا معابر و خیابان‌ها و ادارات را در برمی‌گیرد. نیاز‌های غذایی ویژه، نیاز‌های بهداشتی ویژه، نیاز‌های درمانی خاص تا دسترس‌پذیری معابر و امکانات شهری برای این افراد همگی از جمله این موارد هستند که حمایت‌ها و توجه‌های ویژه‌ای را از سوی مسئولان کشور‌ها می‌طلبد.
با این حال، اما به نظر می‌رسد حمایت از این افراد در حد شعار‌های تو خالی و اقداماتی موقتی باقی‌مانده است.
با علی ضرابی مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره مرکز حمایت از معلولین ضایعات نخاعی ایران که خود از معلولان ضایعه نخاعی است و ترانه میلادی مسئول اسبق کانون‌های سلامت شهرداری تهران و مدرس در حوزه معلولان، درباره مشکلات افراد دارای معلولیت و اقدامات حمایتی دولت ونهاد‌های تاثیرگذار در این حوزه گفتگو کردیم.
قطع سهمیه بنزین معلولان
ضرابی درباره شایعه قطع سهمیه بنزین معلولان در آستانه روز جهانی معلولان به رویداد۲۴ می‌گوید: سال گذشته در ۱۲ آذر روز جهانی معلولین رئیس جمهور ۴۰ لیتر بنزین را برای جامعه معلولان به عنوان هدیه منظور کرد، اما هفته گذشته طی تماس‌های مکرر، معلولان ضایعات نخاعی با ما اعلام شد که سهمیه سوخت ۴۰ لیتری در کارت آنها لحاظ نشده است. پیگیری‌هایی که ما از ستاد ساماندهی سوخت داشتیم هم تا به امروز با پاسخ روشن و موجهی از ستاد ساماندهی سوخت بابت قطع یکباره و بدون اطلاع سهمیه ۴۰ لیتری داده نشده است.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به شرایط حاکم بر کشور و وجود بیماری کرونا به شکل گسترده و تاکید بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی معلولان آسیب دیده نخاعی بالاخص با سطح آسیب بالا که امکان حمل و نقل عمومی برای آنها میسر نیست ناچارند برای امور زندگی (معیشت، اشتغال، درمان، آموزش) از وسایل شخصی استفاده کنند. سوال ما این است که چرا در چنین شرایط سختی سهمیه سوخت معلولین به یکباره قطع شده است؛ لذا در این شرایط بحرانی امیدواریم در این سیاست تجدید نظری صورت گرفته و مجددا این سهمیه نه تنها برای معلولین که پلاک ویژه معلولین دارند بلکه برای همه معلولین نیازمند محقق شود.
رئیس هیئت مدیره مرکز حمایت از معلولین ضایعات نخاعی خاطرنشان می‌کند: طبق آخرین پیگیری مرکز حمایت از معلولین ضایعات نخاعی ایران و به گفته آقای دکتر نفریه معاونت توانبخشی سازمان بهزیستی کشور ظاهرا مقرر شده است مبلغ ۴۰ لیتر سهمیه سوخت به حساب معلولان واریز شود که ما درخواست داریم در صورت واریز با محاسبه نرخ آزاد سهمیه ۴۰ لیتر محاسبه و واریز شود.
وی همچنین درخصوص قطع بیمه معلولان عنوان می‌کند: در سال‌های گذشته سازمان بهزیستی قراردادی را با بیمه آتیه سازان حافظ امضا کرده و تعداد زیادی از معلولین تحت پوشش بیمه تکمیلی بودند، ولی چند سالی است که بیمه تکمیلی معلولین قطع شده است. این درحالی است که معلولان نیازمند درمان‌های تخصصی هستند به عنوان مثال همانگونه که در جریان هستید معلولین ضایعات نخاعی با توجه به شدت معلولیت و مشکلات ثانویه که با آن مواجه هستند از جمله زخم بستر، بیماری‌های گوارشی، مشکلات عفونت، پوکی استخوان و دفرمیته شدن اندام‌ها نیازمند این هستند که تحت درمان‌های تخصصی قرار بگیرند و به علت نداشتن بیمه تکمیلی و ناتوانی در تامین منابع مالی درمان و جراحی‌های پرهزینه دچار عوارض و مشکلات فراوان شده‌اند.
ضرابی اضافه می‌کند: از سوی دیگر سازمان بهزیستی کشور تا خرداد ۱۳۹۹ برای تعدادی از معلولین دفترچه بیمه صادر کرده بود، ولی از خرداد ۹۹ متاسفانه این بیمه هم قطع شده و دفترچه‌ای برای معلولین نیازمند و متقاضی صادر نشده است. این مساله باعث شده معلولین با مشکلات فراوانی مواجه شوند این درحالی است که بیمه جزء حقوق حداقل معلولین برای بیمه پایه بوده و انتظار داریم با توجه به مشکلات عدیده معلولین ضایعات نخاعی سازمان‌های متولی و مسئول نسبت به انعقاد قرارداد و پوشش دادن تمامی معلولین متقاضی بیمه سلامت اقدام کنند.
وی با اشاره به اینکه معلولین به خصوص معلولین آسیب نخاعی با توجه به مشکلات زمینه‌ای و ضعف سیستم ایمنی بدن بسیار آسیب پذیر بوده و در معرض ابتلا به این بیماری منحوس هستند، تصریح می‌کند: متاسفانه هزینه تامین لوازم بهداشتی بیماران آسیب نخاعی در بعضی مواقع تا ۶ برابر افزایش قیمت داشته است، اما پرداخت‌های سازمان بهزیستی جهت تامین لوازم بهداشتی و حق پرستاری به مددجویان آسیب دیده نخاعی جوابگوی نیاز‌های آنها نیست. البته سازمان بهزیستی کمک‌هایی را در دوران کرونا طی دو نوبت به مبلغ ۲۵۰ هزار تومان به حساب افراد ضایعه نخاعی جهت تهیه لوازم پیشگیری کرونا پرداخت کرده است که باید اذعان کنیم با این مبلغ فقط می‌توان ۳ بسته پوشینه تهیه کرد.
مدیرعامل مرکز حمایت از معلولین ضایعات نخاعی ایران اضافه می‌کند: سازمان بهزیستی برای خرید ویلچر برای معلولین نیازمند ۸۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کند این در حالی است که قبل از افزایش قیمت‌ها، قیمت ویلچر معمولی از هشتصد هزار تومان تا یک میلیون و چهار صد هزار تومان بوده در حالیکه قیمت همان ویلچر معمولی امروزه ۵/۴ تا ۵ میلیون تومان است. از سوی دیگر معلولانی که سطح آسیب آنها بالاتر است نیازمند ویلچر برقی هستند که قیمت ویلچر برقی از ۱۵ میلیون تومان تا ۴۵ میلیون تومان بر اساس برند ویلچر‌ها در نوسان است.
وی با تاکید بر اینکه مشکل اصلی معلولان در شرایط فعلی اجرای کامل و بدون چون و چرای قانون حمایت از حقوق معلولین است، می‌گوید: تامین بودجه برای معلولان با نگاه ویژه دولت و مجلس کاری سخت نیست و درخواست ما و همه معلولین آن است که در بودجه سال ۱۴۰۰ این موضوع با نظر ویژه نمایندگان محترم ملت محقق شود.
ضرابی اعلام می‌کند که مرکز حمایت از ضایعات نخاعی قصد دارد به مناسبت روز جهانی معلولین تعداد یک صد دستگاه ویلچر، ۱۰۰۰ بسته کمک معیشتی و ۸۵۰ بسته لوازم پیشگیری از کرونا تقدیم معلولین ضایعات نخاعی عضو مرکز کند.
مناسب‌سازی معابر در سایه اقدامات غیراصولی
به گزارش رویداد ۲۴ درکنار مشکلات معیشتی و اقتصادی، اما معلولان با مشکلات دیگری نیز مواجه هستند، مشکلاتی که وعده‌ها و قول‌های مسئولان برای رفع آنها در حد حرف باقی مانده است و به مرحله اجرا نرسیده است. موضوع مناسب‌پذیری ودسترس‌پذیری معابر و اماکن برای افراد دارای معلولیت از جمله این مشکلات است.
ترانه میلادی که خود از افراد دارای معلولیت بوده و دوره‌های تخصصی در حوزه معلولان را گذرانده است درباره غیراصولی بودن مناسب‌سازی معابر به رویداد ۲۴ می‌گوید: به دلیل مسئولیت سنگینی که در زمینه مناسب‌سازی قانون برعهده شهرداری گذاشته است این نهاد در حال حاضر مجری بسیاری از پروژه‌های عمرانی مانند ساخت بوستان‌ها و مراکز میوه و تره‌بار و ... است. مساله دیگر آن است که گواهی پایان کار پروژه‌ها را نیز شهرداری‌ها صادر می‌کنند؛ بنابراین نقص در اصول مناسب‌سازی ساختمان‌ها و مراکز را شهرداری باید احصا کند.
وی ادامه می‌دهد: این درحالی است که ساختمان‌های زیر نظر شهرداری مانند فرهنگ‌سراها، سرا‌های محله و ساختمان‌های اصلی شهرداری در محلات و مناطق مختلف مناسب‌سازی نشده‌اند. درحالیکه شهرداری ارگان مسئول امر مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری شهر است، من چند سال پیش به مدت ۳ سال مسئولیت کانون‌های سلامت شهرداری تهران را بر عهده داشتم و با توجه به کارگاه‌های آموزشی که برای مسئولان و کارمندان شهرداری، مسئولان خانه‌های سلامت، خانه‌های کودک و شهرداری مناطق و نواحی به تمامی این ساختمان‌ها سرزده‌ام و در تمام آنها به مشکلات مناسب‌سازی برخورده‌ام.
این مدرس حوزه معلولان با اشاره به اینکه در سال ۹۶ برای اولین بار در قانون جامع حمایت از معلولان مقرره‌ای معین شد که اگر افرادی که بر اساس این قانون مسئول، مجری یا ناظر بر امر مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری هستند تخلف از مسئولیت خود کنند مجازات می‌شوند. همچنین انجمن‌ها و جمعیت‌ها می‌توانند از شهرداری‌ها و افرادی که مناسب‌سازی را رعایت نمی‌کنند شکایت کنند. این شکایت اگر به مجاری قانونی برسد انفصال از خدمت دولتی را به دنبال دارد. اما مشکل آن است که این قانون و ضوابط آن هنوز به درستی به اطلاع فعالان حوزه معلولان و افراد دارای معلولیت نرسیده است و بسیاری از افراد از آن آگاه نیستند.
وی عنوان می‌کند: مهم‌تر آنکه بسیاری از مسئولان دولتی، مسئولان شهرداری و افرادی که کارشناس ساخت شهر دسترس‌پذیر برای همه افراد است نمی‌دانند که چنین مجازاتی وجود دارد. این نقص در اطلاع‌رسانی و آگاه‌رسانی در حوزه حقوق شهروندی است. البته در حال حاضر اوضاع تهران از ۱۰ سال پیش خیلی بهتر شده است، اما با شهر آرمانی که همه خدمات برای همه شهروندان دسترس‌پذیر باشد فاصله خیلی زیادی داریم.
میلادی با بیان اینکه طی سال‌های اخیر اداره کل سلامت شهرداری تهران سعی کرد در حوزه مناسب‌سازی شهر پیش‌رو باشد، اظهار می‌کند: این سازمان طی یکی دو سال اخیر پروژه‌ای برای ارزیابی ساختمان‌های وابسته به شهرداری را از نظر مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری اجرا کرد. در این پروژه پارک‌ها، مراکز میوه و تره‌بار و ... را توسط انجمن‌های فعال در حوزه معلولان که در زمینه مناسب‌سازی هم تخصص دارند مورد ارزیابی قرار دارند تا مشخص شود این مراکز چند درصد برای افراد دارای معلولیت دسترس‌پذیر است. این پروژه همچنان در حال انجام است، اما سوال این است که برنامه شهرداری برای اصلاح اماکنی که در این پروژه مشخص نیاز به مناسب‌سازی دارند چیست.
وی خاطرنشان می‌کند: ساخت رمپ یا سطح شیب‌دار یا هر نوع مناسب‌سازی ساختمان و معبر باید طبق قواعدی انجام شود، اما وقتی شهرداری با پیمانکارانی کار می‌کند که آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و با اصول مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری آشنا نیستند نتیجه آن بی‌فایده بودن مناسب‌سازی‌های غیراصولی است. بسیاری از مناسب‌سازی‌ها به نحوی هستند که مورد استفاده ما افراد دارای معلولیت قرار نمی‌گیرد، زیرا به شدت غیراصولی هستند مانند ساخت رمپ‌هایی که شیب ۹۰ درجه‌ای دارند. یا کاشت کاشی‌های مخصوص نابینایان در پیاده‌رو‌ها که ناگهان به جوی آب یا درخت منتهی می‌شوند؛ که همه این‌ها به دلیل آشنا نبودن پیمانکار با مساله مناسب‌سازی است.
این فعال حوزه معلولان با اشاره به وجود ستاد مناسب‌سازی شهر تهران، می‌گوید: وظیفه این ستاد آن است که ضوابط مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری را براساس آخرین تحقیقات انجام شده در این حوزه و دانش روز جهان تدوین و دسته‌بندی کرده و در اختیار مراکزی که کار ساخت و ساز و عمرانی را انجام می‌دهند بگذارند. اما خلا بسیار بزرگی در این حوزه وجود دارد به این معنا که مشاوران و متخصصانی که در امر مناسب‌سازی شهر همکاری می‌کنند آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و با این ضوابط هم آشنا نیستند.
بیشتر بخوانید: سقوط معیشت معلولان پس از کرونا/صندوق توسعه ملی اعتبار جامعه معلولان را تامین می‌کند؟
چرا نابینایان نمی‌توانند نماینده مجلس شوند؟
وی با بیان اینکه پیشنهادی داده شده مبنی بر اینکه هر شهرداری در بخش عمرانی یک مشاور دارای معلولیت داشته باشد، عنوان می‌کند: این خیلی خوب است که فرد دارای معلولیت مشاور باشد که نیاز‌های ویژه افراد دارای معلولیت را بهتر درک کند. اما مشکل این است که اگر این فرد معلولیت جسمی – حرکتی داشته باشد چقدر با مشکلات و نیاز‌ها معلولان حسی مانند نابینایان یا ناشنوایان آشناست یا از نیاز سالمندان اطلاع دارد؟ یک مرد روی ویلچر تا چه میزان از نیاز‌ها و مشکلات یک زن روی ویلچر اطلاع دارد؛ لذا مشاور متخصص معلولیت داشته باشد یا نداشته باشد اگر آموزش‌های تخصصی لازم را در امر مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری نبیند مشاوره‌اش بی‌فایده و غیراصولی خواهد بود.
میلادی با طرح این سوال که چرا در تمام این سال‌ها یک تیم مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری آموزش‌های تخصصی لارم را در این امر ندیده‌اند؟ اظهار می‌کند: این افراد در طول مدت می‌توانستند به افراد دیگری نیز آموزش دهند. چند درصد از پیمانکارانی که با شهرداری کار می‌کنند مکلفند که برای گرفتن پروژه ابتدا باید در ستاد مناسب‌سازی دوره دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی را ببیند و بعد این پروژه را انجام دهد. اتفاقا اگر پیمانکار چنین آموزشی را دیده و گواهی دوره دریافت کند شهرداری می‌تواند برای پروژه‌های بعدی هم از آن استفاده کند.
وی درباره آموزش حقوق شهروندان دارای معلولیت به مدیران شهری، اظهار می‌کند: یک مدیر شهرداری باید آموزش ببیند که شهروندان با نیاز‌های ویژه چه کسانی هستند (سالمندان، افراد دارای معلولان و مادر و کودک)، نیاز‌های ویژه آنان چیست و چه تفاوت‌هایی با شهروندان عادی دارند و چگونه باید به آنها خدمت‌رسانی کرد. اما هیچیک از این مدیران تا به حال چنین آموزش‌هایی ندیده‌اند.
او با اشاره به اینکه در این سال‌ها بار‌ها اقدام به آموزش مدیران شهرداری درخصوص نیاز‌های معلولان کرده است، خاطرنشان می‌کند: مطمئن هستم هیچیک از مدیرانی که آموزش داده‌ام بر سر کار نیستند و مدیران دیگری جای آنها را گرفته‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که آموزش در حوزه شهروندان با نیاز‌های ویژه باید کاری مدون و مستمر باشد تا موثر باشد. به نظر من تا افراد آموزش ندیده‌اند نباید پست‌های مدیریتی در شهرداری را به دست آورند یا اینکه به عنوان پیمانکار انتخاب شوند.
میلادی با تاکید بر اینکه حتی اعضای شورای شهر نیز باید در این زمینه آموزش ببینند تا بتوانند بر عملکرد شهرداری نظارت کنند، تصریح می‌کند: اما هیچیک از اعضای شورای شهر چنین آموزش‌هایی ندیده‌اند حتی ساختمان این شورا برای معلولان مختلف مناسب‌سازی نشده است آن‌وقت یک فرد دارای معلولیت چگونه می‌تواند به این نماینده‌ها برای رفع مشکلات خود مراجعه کند.
وی با اشاره به اینکه هرکاری که در حوزه معلولان انجام می‌شود نمایشی است، می‌گوید: وقتی افراد دارای معلولیت به عنوان مشاور استخدام شده و در کنار مدیران قرار می‌گیرند آیا آموزش‌های لازم را دیده و مدرکی دارد که نشان دهد این ضوابط را آموخته است؟ یا صرف اینکه فرد دارای معلولیت بوده و ادعا می‌کند که با این ضوابط آشناست استخدام می‌شود؟ منشور حقوق شهروندی افراد دارای معلولیت مدتی پیش تدوین شد، اما چند مدیر شهری این منشور را مطالعه کرده‌اند؟
او با تاکید براینکه دسترسی‌پذیر برای معلولان مفهومی جاری است نه مقطعی و موردی، می‌گوید: این مساله را مدیران باید درک کنند. مناسب‌سازی اماکن نباید موردی و نمادین باشد بلکه باید مداوم باشد. هیچیک از سایت‌های مرتبط با شهرداری باکس یا گزینه‌ای ندارند که به شهروندان با نیاز‌های ویژه اطلاعات مورد نیازشان را بدهد. بر اساس قانون شهرداری می‌تواند در امر مناسب‌سازی منزل افراد دارای معلولیت کمک کند حال اگر فرد دارای معلولیت بخواهد در این زمینه از شهرداری کمک بگیرد باید با کجا تماس بگیرد. در واقع اصلا مشخص نیست این خدمت چگونه ارائه خواهد شد.
میلادی اضافه می‌کند: ۲ سال پیش اداره کل سلامت شهرداری پیشنهاد داد که سرا‌های محلات مترجمین زبان اشاره برای کمک به شهروندان ناشنوا را استخدام کنند.۱۸ سرای محله هم این کار را کردند، اما وقتی سرای محله هیچ خدماتی به شهروندان ناشنوا ارائه نمی‌دهد وجود این مترجم چه فایده‌ای دارد؟ حتی در این زمینه اطلاع‌رسانی به شهروندان محلات نشد که اعلام کنند که مفسر زبان اشاره داریم و افراد ناشنوا می‌توانند از دوره‌های آموزشی سرای محله با کمک مترجم زبان اشاره استفاده کنند.
