جنگ سرد بر سر واکسن کرونا/ واکسن روسی کرونا قابل اعتماد است؟

رویداد۲۴ ایران اخیرا مجوز استفاده اضطراری از واکسن کرونای روسی را صادر کرده و محموله‌ای از واکسن موسوم به «اسپوتنیک» روسیه در راه تهران است و به گفته سخنگوی سازمان هواپیمایی ۱۶ بهمن ماه اولین محموله از این واکسن از کشور روسیه وارد کشور می‌شود. واردات واکسن روسی در کنار ممنوعیت واردات واکسن‌های ساخت آمریکا مدافعان و منتقدانی هم در سطح جامعه و هم در سطح مقامات حاکمیتی دارد. اظهارنظرها درباره واکسن روسی کرونا همچنن ادامه دارد و وزیر بهداشت منتقدان به این واکسن را به خباثت متهم کرده است.

فردا نخستین محموله واکسن روسی وارد کشور می شود اما همچنان چندین مساله حائز اهمیت است؛ اینکه آیا واکسن روسی معتبر است؟ سازمان جهانی بهداشت کدام واکسن‌ها را تایید کرده است؟ و در آخر اینکه آیا موضع‌گیری کشور‌های مختلف در قبال واکسن کرونا تا چه اندازه سیاسی است؟

درگیری میان بلوک شرق و غرب بر سر واکسن کرونا

دعوای شرق و غرب این بار با محوریت واکسن کرونا در جهان تقویت شده است.

ستون نویس نیویورک تایمز که خود واکسن کرونای اسپوتنیک را دریافت کرده در یادداشتی به سیر تبلیغات و امتزاج واکسن کرونای روسیه با سیاست اشاره کرده و گفته: مانند بسیاری مسائل دیگر در روسیه، واکسن اسپوتنیک نیز در پی تایید زودهنگام از سوی پوتین با موجی از سیاست بازی و پروپاگاندا همراه شده است. بعد از تایید واکسن در ماه اگوست، مقام‌های بهداشتی، پیروزی روسیه در رقابت واکسن را رسما اعلام کردند و آن را با پیروزی‌های قبلی ماهواره اسپوتنیک در رقابت‌های فضایی مقایسه کردند. در آن زمان هنوز آزمایش واکسن‌های غربی تمام نشده بود.

در پی این اعلام این خبر، موجی از اظهار نظر‌های بی اساس به راه افتاد. حامیان واکسن روسیه مدعی بودند واکسیناسیون در ماه سپتامبر یا نوامیر آغاز می‌شود، اما در نهایت واکسن اسپوتنیک هم همزمان با واکسن‌های آمریکایی و بریتانیایی توزیع شد.

در ادامه تردید رسانه‌های خارجی درباره واکسن روسی کرونا آغاز شد. برخی رسانه‌های خارجی مدعی بودند که روسیه سابقه خوبی ندارد و قبلا مخالفان خود را مسموم کرده و زمینه دوپینگ ورزشکاران المپیک را فراهم کرده و از این رو واکسن کرونای تولید آن‌ها معتبر نیست و هدفی جز افتخار ملی و بازارگرمی ندارد.

درست فردای روزی که فایزر از موفقیت ۹۱ درصدی واکسن خود خبر داده بود، رسانه‌های روسیه از موفقیت ۹۲ درصدی واکسن اسپوتنیک خبر دادند. زمانی که واکسن مدرنا اعلام کرد احتمال موفقیت واکسنش ۹۴.۱ درصد است، مقامات روسیه به اسنادی دست پیدا کردند که از موفقیت ۹۵ درصدی اسپوتنیک خبر می‌داد.

روسیه مدت ها است کارآمدی واکسن‌های غربی را زیر سوال برده است. رساه‌های روسی در ماه‌های اخیر گزارش‌های متعددی درباره ناکارآمدی واکسن‌های غربی منتشر کرده‌اند. تلویزیون «تی سارگراد» که یک تلویزیون دولتی وابسته به پوتین است ۱۵ ژانویه ۸ مقاله درباره ناکارآمدی فایزر منتشر کرد و آن «تزریق مرگ» خواند.

بر اساس گزارش‌های رسانه دولتی تاس، واکسن فایزر به تایید روسیه نرسیده، اما این کمپانی درخواست تایید خود را به دولت روسیه داده است.

در مورد دیگر واکسن‌های غربی نیز رویکرد مشابهی در روسیه اتخاذ شده است. رسانه دولتی تاس روسیه در گزارشی واکسن مشترک آکسفورد/ آسترازنکا را «واکسن میمون» خوانده است.

انتقاد روس‌ها به واکسن‌های غربی به اندازه‌ای تند بود که در نهایت جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را مجبور به پاسخگویی کرد. بورل در یاداشتی در وبلاگ خود در ماه دسامبر نوشت: رسانه‌های دولتی روسیه آشکارا واکسن‌های تولید غرب را مسخره می‌کنند و در بعضی موارد این مسخره کردن تبدیل به ادعای تبدیل شدن انسان به میمون شده است.

بیشتر بخوانید:جنگ لفظی مقام‌های ایران بر سر واکسن روسی کرونا/ دولت اطلاعات واکسن روسی را منتشر کند

نشریه تایم گزارشی تحقیقی درباره نقش شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های روسیه در بسط اطلاعات غلط درباره واکسن‌های تولید غرب منتشر کرده و در آن از وجود مراکزی در روسیه برای نشر اکاذیب به صورت ویدئو و مقاله‌های جعلی در رد کارآمدی واکسن کرونای آکسفورد خبر داده است. البته این نشریه گفته سندی دال بر ارتباط این مراکز با دولت روسیه پیدا نکرده است.

ایران نیز به عنوان یکی از کشور‌های نزدیک به بلوک شرق اخیرا واردات واکسن کرونای انگلیسی و آمریکایی را ممنوع اعلام کرده است. یکی از دلایل طرح شده ازسوی موافقان ممنوعیت واردات واکسن کرونای غربی، غیر قابل اعتماد بودن غربی‌ها عنوان شده است. این جریان واردات خون‌های آلوده از فرانسه را یکی از دلایل بی اعتمادی خود به غرب می‌داند.

همزمان موضع گیری کشور‌ها در قبال واکسن‌های غربی و شرقی می‌تواند جهت گیری آن‌ها در جنگ سرد جدید را تعیین کند. پارلمان اوکراین اخیرا واردات واکسن روسی را ممنوع کرده است. آرژانتین، بلاروس، برزیل، فلسطین، پاکستان، ترکیه و مکزیک در کنار ایران از جمله کشور‌هایی هستند که واکسن کرونای روسیه را تایید کرده‌اند.

آیا واکسن روسی کرونا معتبر است؟

روسیه اگوست سال ۲۰۲۰ میلادی واکسن کرونای اسپوتنیک را برای استفاده اضطراری تایید کرد و واکسیناسیون عمومی در این کشور از ماه دسامبر آغاز شده است.

با اینکه ولادیمیر پوتین و دخترش اولین کسانی بودند که جلوی دوربین رسانه‌ها اقدام به تزریق واکسن ساخت خودشان کردند، اما دست کم دیپلمات‌های این کشور حاضر به تکرار این تجربه نبودند.

دیلی بیست هفته گذشته تصویر یوری گریبکوف یکی از دیپلمات‌های روس در استونی را در حالی منتشر کرده که از یک مرکز دریافت واکسن کرونای فایزر بیرون می‌آید. بر اساس گزارش‌های منتشر شده او هردو دوز واکسن کرونای فایزر را قبل از پایان ماموریتش در استونی دریافت کرده و به زودی به مسکو برمی‌گردد.

با همه این احوال، اندرو کرمر خبرنگار نیویورک تایمز در مسکو در یادداشتی ضمن اشاره به دریافت واکسن کرونای روسی، به تردید کارشناسان درباره این واکسن اشاره کرده و گفته: این تردید‌ها متوجه اعلام زودهنگام موفقیت واکسن کرونای اسپوتنیک است و کارشناسان غربی مشکلی با طراحی واکسن کرونای روسیه ندارند.

بر اساس این یادداشت، طراحی واکسن اسپوتنیک مشابه واکسن آسترازنکا و آکسفورد است. از سوی دیگر، در دوران شوروی مبارزه با بیماری‌های عفونی یکی از اولویت‌های سیستم بهداشت عمومی بوده و صادرات واکسن نیز یکی از عناصر کلیدی دیپلماسی شوروی در دوران جنگ سرد بوده است.

کرمر به سابقه روسیه در تولید واکسن اشاره کرده و گفته: در دوران جنگ سرد شوروی و آمریکا با همکاری هم از طریق واکسیناسیون بیماری آبله را ریشه کن کردند. مطالعات ویروس شناسی یکی از برنامه‌های کلیدی شوروی به عنوان زیرمجموعه برنامه سلاح‌های بایولوژیک بوده است. در سال ۱۹۵۹ یک تیم دو نفری (زن و شوهر) از دانشمندان شوروی موفق شدند اولین واکسن فلج اطفال را آزمایش کنند و این کار را برای اولین بار بر روی فرزندان خود انجام دادند. این اقدام به یک سنت در روسیه تبدیل شده که اول از همه محصولات خطرناکشان را برای روی خودشان آزمایش کنند.

خبرنگار اعزامی نیویورک تایمز در مسکو سهل الوصول بودن واکسن کرونای روسیه را در کنار اطمینان خودش از سیستم بهداشتی این کشور، از جمله دلایل دریافت این واکسن عنوان کرده است.

رسانه دویچه وله آلمان نیز به تازگی یادداشتی منتشر کرده و نویسنده در آن از تجربه مثبت دریافت واکسن کرونای روسیه نوشته است.

سرگئی ساتانوسکی خبرنگار دویچه وله در مسکو یکی از داوطلبانی بوده که در مرحله آزمایش واکسن کرونای روسیه این واکسن را دریافت کرده است. بر اساس یادداشتی که منتشر کرده او بعد از دریافت دومین دوز این واکسن در معرض ویروس کرونا قرار گرفته، اما بیمار نشده است.

او در یادداشت خود نوشته بعد از دریافت دوز دوم واکسن کرونای روسی، برای تعطیلات سال نو به دیدن مادر بزرگش رفته و بعد از بازگشت به خانه علائم کرونا در او و مادر بزرگش بروز کرده. در حالی که علائم تا چندین روز در مادر بزرگ او باقی مانده، برای او ظرف دو روز ناپدید شده است.

به نوشته این خبرنگار دویچه وله، آزمایش‌ها حاکی از آن بوده که بدن او دارای آنتی بادی کرونا بوده که قطعا با واکسن اسپوتیک ارتباط مستقیم داشته است.

سازمان بهداشت جهانی واکسن روسی کرونا را تایید کرده؟

درحال حاضر سازمان جهانی بهداشت جز به واکسن فایزر به هیچ واکسن دیگری تاییدیه نداده است. این سازمان جهانی ۳۱ دسامبر به واکسن فایزر تاییدیه و مجوز استفاده اضطراری را اعطا کرده و این بدان معناست که هنوز این واکسن هم تایید نهایی برای واکسیناسیون انبوه را دریافت نکرده است.

این سازمان بین المللی گفته به محض اینکه یک واکسن کارآمد وایمن شناخته شود باید ابتدا توسط مقامات داخلی کشور تولید کننده تزریق و سپس توزیع شود و کار سازمان جهانی همکاری با شرکا برای کمک به انجام اقدامات کلیدی در این فرآیند است.

در وبسایت رسمی این سازمان از وجود ۵۰ واکسن در جهان در مرحله آزمایش خبر داده شده است. این سازمان اعلام کرده در ارتباط نزدیک با دانشمندان و سازمان‌های بهداشتی در جهان برای تولید و توزیع هرچه سریعتر واکسن کروناست و سازوکار کواکس نیز به همین منظور ایجاد شده است.

پیش از این فهرست واکسن‌هایی که با کواکس قرارداد بسته اند توسط این نهاد منتشر شده است. در فهرست واکسن‌های مورد تایید کواکس نام واکسن روسیه دیده نمی‌شود.