سرنوشت مبهم برجام پس از انتخابات ۱۴۰۰ / ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی به چه معنا است؟
رویداد۲۴ بیست روز مانده به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، ترکیب هفت نفره تایید صلاحیت شدگان شورای نگهبان، از بخت بلند نامزد برجسته اصولگرایان حکایت دارد. جامعه از شور انتخاباتی به دور است و سرنوشت مذاکرات هسته‌ای و برجام در ابهام.
روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به تحولات پیرامون انتخابات ریاست جمهوری ایران پرداخته و حواشی آن را بررسی کرده است.
بیشتر بخوانید:تکرار سناریوی مجلس برای ریاست جمهوری/ درهایی که در نجف به روی رئیسی بسته شد، در تهران به رویش باز شدند
در ابتدای این گزارش آمده است: کاندیدا‌ها در انتخابات ریاست جمهوری ایران با دقت و شدت بررسی می‌شوند و اصولا افرادی که به اندازه کافی به انقلاب اسلامی التزام ندارند ردصلاحیت می‌شوند. بعد از اعمال همه این محدودیت‌ها کاندیدا‌ها ممکن است در مورد کاهش محدودیت‌های داخلی یا تعامل با غرب نظرات متفاوتی داشته باشند و حتی گاهی پیروز این رقابت‌ها تعجب همه را بر انگیزد. در انتخابات پیش رو، اما به نظر می‌رسد حتی اختلافات جزئی که به رای دهندگان قدرت انتخاب بدهد هم از بین رفته است.
کاندیدا‌هایی که قرار است ۲۸ خرداد در انتخابات شرکت کنند از مواضع کاملا محافظه کارانه برخوردارند، اغلب آنها یا کمتر شناخته شده‌اند و هیچ پایگاه رای و شانسی برای پیروزی ندارند. در میان این کاندیدا‌ها یک نفر شناخته شده است: ابراهیم رئیسی رییس کنونی قوه قضاییه. نیویورک تایمز در ادامه ادعا می کند که ابراهیم رئیسی بدون هیچ رقیب جدی قرار است برنده این دوره رقابت‌ها باشد چرا که هر رقیب جدی از عرصه حذف شده است.
شورای نگهبان متشکل از ۱۲ نفر فقیه و حقوقدان مسئول بررسی صلاحیت‌ها است؛ این شورا هر کسی را که ممکن بود رای‌ها را به ضرر رئیسی تغییر دهد رد صلاحیت کرده است. اصلاح طلبان برای اولین بار اعلام کرده‌اند که هیچ کاندیدایی در رقابت‌ها ندارند.
تحلیلگران بر این باورند که ریاست جمهوری رئیسی نهایی شدن برنامه‌ای است که یک جریان سال‌های متمادی برای تحکیم قدرت و به حاشیه راندن همه جریان‌های اصلاح طلب و ... طراحی کرده بود.
نیویورک تایمز در ادامه نوشته: احتمال یک پیروزی مهندسی شده برای رئیسی ۶۰ ساله صدای مخالفان را درآورده و درخواست‌ها برای تحریم انتخابات و افزایش عدم تمایل مردم عادی به رای دادن را تشدید کرده است. نظرسنجی‌ها پیش بینی کرده‌اند یک انتخابات با مشارکت پایین در راه است. اکثر نظرسنجی‌های اخیر توسط ایسپا نشان می‌دهد تنها ۳۷ درصد واجدان شرایط تصمیم دارند در انتخابات شرکت کنند.
در این گزارش آمده است: با توجه به اینکه اصولگرایان همین الان کنترل مجلس و قوه قضاییه را در دست دارند، رسیدن به ریاست جمهوری می‌تواند وضعیت مذاکرات احیای برجام که هم اکنون در جریان است را نیز تغییر دهد. ترامپ سه سال پیش از توافق هسته‌ای خارج شد و سیاست حداکثر فشار را در دستور کار قرار داد، اما به نظر می‌رسد سیاست‌های او به تقویت تندرو‌ها در ایران منجر شده است. در مقابل بایدن به دنبال رسیدن به یک توافق جامع‌تر با ایران است که نه تنها برنامه هسته‌ای بلکه برنامه‌های موشکی و منطقه‌ای ایران را نیز در بر بگیرد؛ رئیسی و جناح او با هر گونه امتیاز دادن به غرب مخالفند.
آنچه به طور خاص حیرت محافل سیاسی ایران را به دنبال داشته رد صلاحیت علی لاریجانی رییس سابق مجلس ایران و اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور کنونی است. علی لاریجانی توسط رهبری به عنوان نماینده ویژه پیگیری قراداد ۲۵ ساله با چین است. او می‌توانست آرای اصلاح طلبان را به خود جلب کند.
همزمان محمود احمدی نژاد رییس‌جمهور سابق ایران و مصطفی تاجزاده یکی از فعالان پیشرو اصلاح طلب هم رد صلاحیت شده‌اند، اما رد صلاحیت آنها تعجب آور نبوده است. احمدی نژاد زمانی نزدیک به رهبری بود، اما کم کم به یک چهره مخالف تبدیل شده است. تاجزاده هم سال‌ها به دلیل فعالیت‌های سیاسی و درخواست‌هایش برای بازنگری در قانون اساسی در زندان به سر برده.
شورای نگهبان دلایل رد صلاحیت خود را علنی نکرده است و فقط گفته افرادی را که برای اداره کشور در شرایط کنونی صلاجیت داشته‌اند را حفظ کرده است.
یک ماه پیش شورای نگهبان شرایط جدید صلاحیت کاندیدا‌ها که منجر به محدود شدن تعداد نامزدها می‌شد را اعلام کرد. بر اساس این شرایط افرادی که دارای تابعیت دوگانه باشند، کمتر از ۴۰ سال یا بالای ۷۵ سال سن داشته باشند و دارای سابقه بازداشت یا فاقد تجربه اجرایی باشند رد صلاحیت می‌شدند.
کیان عبداللهی سردبیر خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران از لیست نهایی نامزد‌های شورای نگهبان در توییتر خود انتقاد کرده است. این انتقاد نشانگر یک اختلاف‌نظر جدی در میان پایگاهی است که سابقا پایگاه قدرت ایران به شمار می‌رفتند. عبداللهی در توییتر خود نوشت کاندیدا‌ها باید از نظر عموم مردم مقبول باشند و مردم باید تصمیم بگیرند.
نیویورک تایمز در ادامه این یادداشت ادعا می‌کند که انتخابات‌ها در جمهوری اسلامی هرگز به معنای غربی دموکراتیک نبوده. مخالفان حکومت هیچ وقت قادر به رقابت در انتخابات‌ها نبودند و فرآیند رد صلاحیت و شمارش آرا شفاف نیست. مردم به نتیجه انتخابات سال ۸۸ اعتراض داشتند و این اعتراض چندین ماه کشور را دچار ناآرامی کرده بود. اما حتی با این شرایط هم انتخابات‌های قبلی شامل افرادی از جناح‌های سیاسی مختلف بود و نتیجه تا این اندازه از قبل تعیین نشده بود.
به طور معمول یک ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری فضای انتخاباتی به شهر‌ها کشیده می‌شد و جوان‌ها در خیابان‌ها تجمع کرده و شعار می‌دادند و از کاندیدای مورد علاقه‌شان حمایت می‌کردند.
در انتخابات‌های قبلی در این مدت زمان مسامحه بیشتری دیده می‌شد و فضای گفتمان مدنی باز‌تر بود و با این کار مشروعیت نظام را با شرکت در انتخابات گره زده می‌شد. این بار، اما تب انتخابات بسیار پایین است. بخشی به دلیل شیوع کروناست و بخشی ناشی از عدم تمایل مردم به مشارکت در انتخابات. تهران و اکثر شهر‌های بزرگ در سکوت به سر می‌برند و پوستر‌های انتخاباتی به ندرت در خیابان دیده میشود. تجمعات به جای تالار‌های شهر به صورت آنلاین برگزار میشود.
علیار شهروند ۴۴ ساله ایرانی به نیویورک تایمز گفته من فکر نمی‌کنم کسی از اطرافیانم در انتخابات شرکت کند چرا که بار‌ها به ما ثابت شده که رای دادن ما چیزی را تغییر نمی‌دهد.
از بین کاندیدا‌های موجود، رئیسی، رضایی و جلیلی قبلا هم در رقابت‌های انتخاباتی شرکت کرده و شکست خورده‌اند. دیگر کاندیدا‌ها برای مردم شناخته شده نیستند.
عبدالله مومنی فعال سیاسی اصلاح طلب به نیویورک تایمز گفته فهرست نهایی کاندیدا‌ها نشان داد که جریان محافظه‌کار در ایران قدرتمند‌تر شده است. او ادعا کرده که به افکار عمومی در جریان اتفاقات اخیر پیرامون شورای نگهبان بی اعتنایی شده است و بخشی از حاکمیت بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای هرگونه احتمال مخالفت را از بین برده.
