تلگرام، برنده رقابت با تلویزیون در تشییع پیکر آیت‌الله هاشمی

رویداد۲۴-■ از همان روزها که آفتاب وسط آسمان فیسبوک به سمت غرب و غروب، افول کرد و جماعت دیگر نیاز به سیستم و کامپیوتر نداشتند و یک گوشی هوشمند کافی بود...

■ از همان روزها که مرحوم وایبر، تعریف جدیدی از اینترنت با خود آورد و پیام رسان‌های قبلی را کنار زد تا ایرانیان همه جور ارتباط صوتی و تصویری و متنی و گروهی با هم برقرار کنند...

■ از همان روزها که گوشی هوشمند، مویرگی و پرسرعت در دستها و جیب های خیل کثیری از ایرانیان جاگرفت و اینترنت غیر از خانه، در هر کوچه و خیابان در دسترس شد....

اطلاق صفت "مجازی" به این ارتباطات دور از حقیقت و واقعیت می نمود. برخی بر این اعتقاد بوده و هستند که این صفت، فقط برای دوری از وجه فیزیکال روابط به این ارتباط ها اطلاق شده است یعنی ارتباط رخ به رخ یا دورهمی فامیلی یک رابطه حقیقی است اما ارتباط همان فامیل در گروهی تلگرامی، ارتباطی مجازی است.

پرپیداست که یک صفت بنا به خصوصیتی صوری و ظاهری برای این ارتباط ها انتخاب شده است اما واقعیت این است که فضای به اصطلاح "مجازی" امروز، بسیار "حقیقی"تر از فضایی است که علی الظاهر به شکل واقعی بین افراد اتفاق می افتد.

یک مثال ساده: در یک جمع فامیلی برخی بنا به مصلحت، موضعی را که در دل دارند، علنا نمی گویند مبادا فردی از قوم و خویش، به دل بگیرد و دلخور شود اما همان موضع را در قالب عکسی یا متنی، در همان گروه فامیلی که آن فرد مخالف هم در آن عضو است، منتشر می کنند. حالا شما قضاوت کنید که کدام فضا "مجازی" است و دور از حقیقت؟!

اتفاقا فضای مجازی که نمود بارز آن، تلگرام و اینستاگرام و تا حدودی توئیتر است، وقایع و حقایق غلیظ تری از جامعه ما را در خود بروز و ظهور می دهد.

■■■

سه شنبه پیکر یار امام و انقلاب از دانشگاه تهران تا مرقد بنیانگذار جمهوری اسلامی با حضور میلیونی مردم تشییع شد؛ اتفاقی که نزدیک 30 سال پیش پخش مستقیم مراسمی مشابه آن (رحلت و تشییع و تدفین امام) در انحصار صداوسیمایی بود که در مخیله‌اش هم نمی گنجید روزی بیاید که یک نرم افزار رایگان روی تلفن همراه همه، آن هژمونی غول آسا و به ظاهر شکست ناپذیر را چنان فروبریزد که 30 ثانیه بعد از هر اتفاقی، 40 میلیون کاربر و بلکه بیشتر از آن باخبر شوند، آن‌هم بی ممیزی و چنان ضعیف و شکننده کند که مردم معترض، بیخ گوش گزارشگرش آنقدر با صدای بلند علیه این نهاد اعتراض کنند که امکان ارتباط برای آن گزارشگر و آن گروه به صورت زنده با شبکه خبر و شبکه یک، دچار اختلال و در نهایت لغو شود و چنان صدای انتقادها و گله‌ها در خیابان بلند شود که رئیس رسانه را وادار کند در پاسخ به خبرنگاران بگوید "انتقادها را روی چشم می‌گذاریم و سعی می‌کنیم نسبت به انتقادها عملکردمان را اصلاح کنیم."

سه شنبه عکس ها و اخبار وجب به وجب خیابان انقلاب و دانشگاه تهران و حتی کوچه‌های کوچک فرعی اطراف، و واو به واو شعارهای حتی صدنفری مشایعت کنندگان، 30 ثانیه بعد بدون روتوش و جزءبه جزء در تلگرام بود؛ حالا شما بگویید که این فضا "مجازی" است یا "حقیقی"؟!

■■■

روزگاری مردم جامعه برای اعلام مطالباتشان نیاز به خیابان داشتند تا صدایشان شنیده شود اما امروز چه؟جامعه در حقیقی ترین شکل خودش در فضای موصوف به مجازی، حضور دارد و مطالباتش دیگر پنهان نیست. وقتی رئیس جمهور، یکی از قولهای انتخاباتی اش را پاسخ به همین مطالبات قرار می دهد، وقتی نمایندگان حتی اصولگرای مجلس هم حداقل یک ماه یکبار درباره رسیدگی و حل این مطالبات صحبت می کنند، وقتی کاربران اراده می کنند و 24ساعته هشتگی را به ترند اول جهان تبدیل می کنند، وقتی یک پیام ویدئویی سه دقیقه ای در تلگرام (نه روی آنتن تلویزیون) سرنوشت انتخابات تهران را تعیین می‌کند و... پس رسیدن صدا به گوش مسئولان نیاز به قشون کشی خیابانی ندارد.

جامعه امروز ایران به شکل عریان، علنی، پرتیراژ، پرسرعت و حقیقی در همین فضایی که "مجازی" لقب گرفته، خواسته ها، مطالبات، اعتراضات، موافقت ها، مخالفت ها، احساسات، تحسین ها، تبریک ها، تسلیت ها، همدردی ها و... را بروز می دهد.

روزگاری اتفاقات در خیابان، فضای رسانه‌ای را تغذیه می کرد تا زیر پوست جامعه در آنجا بازتاب یابد، امروز اما اتوبان تلگرام و جاده اینستاگرام و خیابان توئیتر، هر روز پذیرای مردمی است که حتی با انبوه خودروی تک سرنشین، می توانند ترافیک بسازند و شهر را بخاطر آلوده کردن هوا تعطیل کنند. فضای مجازی، حقیقی‌ترین تبلور جامعه امروز ایران است.

* روزنامه نگار و مجری تلویزیون

*
محمدرضا یزدان‌پرست